|
ЎзМУ, магистранти
Н.Ш.Хасанова
ИНСОН РЕСУРСЛАРИНИ БОШҚАРИШ СТРАТЕГИЯСИНИНГ МОҲИЯТИ ВА
АҲАМИЯТИ
Аннотация.
Мақолада сўнги пайтларда инсон ресурсларини бошқариш
тушунчасига катта эътибор берилаётганлиги ҳамда унинг моҳияти тўғрисида фикрлар
келтирилган. “Инсон ресурларини бошқариш” билан “персонални бошқариш”
тушунчаларининг фарқли томонлари асосланган. Инсон ресурсларини бошқариш
стратегияси моҳияти тушунтирилган. Корхонанинг умумий стратегияси билан инсон
ресурсларини бошқариш стратегиясини боғлиқ равишда амалга ошириш афзалликлари
кўрсатилган.
Калит сўзлар:
Инсон ресурслари, персонални бошқариш, инсон ресурсларини
бошқариш, умумий стратегия, инсон ресурсларини бошқариш стратегияси, меҳнат
фаолияти, функционал стратегия, ички ва ташқи омиллар.
Замонавий менежментнинг тенденцияларидан бири бу инсон ресурсларини
бошқариш (ИРБ) муаммосига қизиқишнинг сезиларли даражада ошиши билан ишлаб
чиқариш тизимида инсон роли ортиб боришининг тан олинишидир. Сўнгги ўн
йилликларда ҳар қандай ташкилот учун жуда муҳим бўлган инсон ресурсларини
бошқариш тизимидан самарали фойдаланиш ташкилотга ўз мақсадларига эришишга,
1
Zhifeng Zhang, Janet David. An entropy-based approach for assessing the operation of production logistics. Expert Systems
with Applications, Volume 119, 1 April 2019, Pages 118-128.
2
Ковалева Е. «Ески» ишлаб чикаришда тизимида янги функция // Логистика ва тизим. № 3.2014. С. 12-15.
“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT,
STRATEGIES”
414
стратегияни амалга оширишга, иш самарадорлигини оширишга, агрессив рақобат
муҳитида омон қолишга имкон беради. Охирги пайтларда ташкилот бошқарув тизимида
кенг тарқалган “персонал” тушунчасига қараганда “инсон ресурслари” тушунчасида
кўпроқ эътибор қаратилмоқда. Бу муаммо ҳали етарли даражада тадқиқ қилинмаган.
Бошқарувда узоқ вақт давомида “кадрлар менежменти” ва “персонални бошқариш”
каби атамалар қўлланилган, шунинг учун “инсон ресурслари” тушунчасининг аниқ
таърифи мавжуд эмас. Бироқ, на “кадрлар” тушунчаси ва на “персонал” тушунчалари
инсон ресурслари нима деган саволга жавоб бера олмайди.
Кадрлар - умумий мақсадларга биргаликда эришиш учун жамоага бирлашган
ходимлар мажмуи; персонал - ходимларнинг шахсий таркиби (шу жумладан доимий ва
вақтинчалик), ташкилот билан алоқада бўлганлар, меҳнат шартномаси ёки ижтимоий
ҳамжамияти билан тартибга солинувчи маълум бир корхона ходимларидир
1
. Инсон
ресурслари тушунчаси эса бу атамалардан кўра маъно жиҳатдан анча кенгроқдир. Инсон
ресурслари – бу инсон капиталига эга бўлган (касбий билим, кўникма, қобилият, тажриба,
ижодий ва тадбиркорлик қобилиятларидир. Шу билан бирга ходимларнинг умумий
маданияти, ахлоқий-психологик фазилатлари, салоҳияти ва ташкилотнинг омон
қолишини, умумий корпоратив ҳамда шахсий мақсадларга эришишни таъминлай оладиган
ташкилотнинг барча ходимларини мисол қилиб айтишимиз мумкин. Бу инсон ресурслари
ҳар қандай ташкилотнинг асосий ресурслари эканлигини англатади
2
.
Шуни таъкидлаш керакки, кадрлар, персонал ва инсон ресурслари бутунлай бошқа
тушунчалар бўлиб, уларни аниқлаб бўлмайди. Агар “кадрлар” ва “персонал” атамаси
фақат ходимларнинг миқдорий хусусиятларини акс эттирса, “инсон ресурслари”
тушунчаси анча кенгроқдир, у сифат хусусиятларини ҳам акс эттира олади.
Биз биламизки, ҳеч қандай ташкилот одамларсиз мавжуд бўлолмайди. Керакли
кадрларсиз эса ҳеч бир ташкилот ўз мақсадларига эриша олмайди ва омон қолмайди
3
.
Шунинг учун бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарнинг омон қолишини таъминлаш
учун ИРБ тизимини ишлаб чиқиш керак. Корхонанинг самарали ва узоқ муддатли фаолият
юритиши учун инсон ресурсларини бошқаришда стратегик ёндашувдан фойдаланиш жуда
зарурдир.
Илгари ташкилотларда кадрларни бошқариш тизимидан фойдаланганлар. ХХ
асрнинг 50-60-йилларида ривожланган мамлакатлар иқтисодиёти фан-техника тараққиёти
таъсирида таркибий ўзгаришларга дуч келган. Шунда ташкилотлар кадрларни бошқариш
тизимини, ходимларни бошқариш тизимига алмашди, бунда ходим энди меҳнат
функциясини бажарувчи сифатида эмас, балки меҳнат муносабатлари субъекти, ташкилот
ички муҳитининг фаол элементи сифатида кўриб чиқилди. Инсон ресурсларини
бошқариш концепцияси ривожланган мамлакатларда 20-асрнинг охирида одамларни
бошқаришда технократик ва гуманистик ёндашувларни бирлаштирган ҳолда кенг
тарқалган.
Уларнинг фарқини тушуниш учун “персонални бошқариш” ва “инсон
ресурсларини бошқариш” тушунчаларини таққослайлик. Персонални бошқариш - бу
режалаштириш, ташкил этиш, йўналтириш, рағбатлантириш ва мақсадларга эришишни
таъминлаш учун ходимларнинг фаолиятини назорат қилиш жараёнидир
4
. ИРБ - бу
ходимларни энг қимматли ресурс сифатида баҳолаб, ходимларни бошқариш жараёни,
персонални ривожлантириш учун шароит яратиш, ходимларга индивидуал ёндашувдан
фойдаланиш, корпоратив маданият ва қадриятларни шакллантириш, ишлаб чиқариш
1
Armstrong, M. (2020). A handbook of Human Resource Management Practice. 10th Edition. London and Philadelphia: Kogan
Page.
2
Вигман С.Л. Стратегическое управление в вопросах и ответах: учеб. пособие / С.Л. Вигман. – М.: ТК Велби, Изд-во
Проспект, 2019.
3
Самыгин С.И., Столяренко Л.Д. Менеджмент персонала / С.И. Самыгин, Л.Д. Столяренко. – Ростов-н/Д: Изд-во
«Феникс», 2018.
4
Amodeo,
J.
(2020).
Why
do
Human
Resource
departments
need
HRIS
post
COVID-19?
Retrieved November 10, 2020, from: https://www.employeeconnect.com/blog/whyhuman-resource-departments-need-human-
resource-information-systems-hris-postcovid-19/
Do'stlaringiz bilan baham: |
