Sanoat texnologiyasi

Fotoeffekt uchun Eynshteyn tenglamasi qaysi javobda berilgan?
m
V RT

M
m ²
_{h A}
2
W
0
mc²
d sin k


Yorug’likning kvant tabiatini tasdiqlovchi hodisalarni belgilang.

interferensiya	difraksiya	fotoeffekt	interferensiya
nurlanish	difraksiya	qutblanish	difraksiya
jism nurlanishi	fotoeffekt	yorug’lik bosimi	golografiya
dispersiya	qutblanish	yorug’likning sinishi	dispersiya

Fotoeffektning qizil chegarasini tavsiflovchi formulani ko’rsating.
m ²
_{h A}
2
_q A eU
E
0
m c²


Fotoeffekt uchun Stoletovning birinchi qonunini to’g’ri ta’riflang.
Muayyan fotokatodga tushayotgan yorug’likning spektral tarkibi o'zgarmas bo'lsa, anodda vujudga keladigan to'yinish toki qiymati yorug’lik oqimiga to’g’ri proportsional bo’ladi
Ixtiyoriy jismning nur chiqarish va nur yutish qobiliyatlarining nisbati bu jismning tabiatiga bog’liq bo'lmay, barcha jismlar uchun to'qin uzunlik va haroratning universal funksiyasidir va absolyut qora jismning nur chiqarish qobiliyatiga teng. Bu ta'rif kimning qonuni deb ataladi
Fotoeffektning to’la to’xtatishini ta’minlovchi manfiy anod bilan katod orasidagi potensialga to’xtatuvchi potensial deyiladi
Chastota ortishi bilan moddaning sindirish ko’rsatkichi ham ortib boradi


16-§. FOTOEFFEKTNING KVANT NAZARIYASI


16.1. Fotoeffektning kvant nazariyasi


Fotoeffektning birinchi qonunini to’lqin nazariyasi yordamida tushuntirish mumkin bo’lgan holda, uning ikkinchi va uchunchi qonunlarini bu nazariya asosida tushuntirish mumkin emas. Bu qonunlarni tushuntirish uchun M.Plankning kvant nazariyasiga asoslanamiz.

ALBERT EYNSHTEYN
(1879-1955) - buyuk nazariyot- chi fizik, zamonaviy fizikaning asoschilaridan biri. Maxsus va umumiy nisbiylik nazariyasi asoschisi, fazo va vaqt haqidagi

klassik tushunchalarni o'zgartirib yuborgan O'zining nazariyasi ikkita postultani

tubdan olim. asosiga yaratdi:

mexanik nisbiylik prinsipini umumlashtirgan maxsus nisbiylik nazariyasi va vakuumda yorug'lik tezligining doimiyligi prinsipi. O'z nazariyasidan kelib chiqqan holda, 1905 yilda massa va energiya orasidagi bog'lanishni kashf qildi. Kvant nazariyasida yorug'lik nurlanishini ulushlar sifatida chiqarilishini ochib, yorug'likning foton nazariyasini taklif qildi. Yorug'likning kvant nazariyasidan kelib chiqib, yorug'likning elektromagnit nazariyasini tushuntirib bera olmaydigan fotoeffekt, fluores- sensiya uchun Stoks qonuni, fotoionizatsiya va boshqa hodisalarni tushuntirib berdi 1921 yilda Nobel mukofotini


Plank gipotezasini rivojlantirib, Eynshteyn quyidagi xulosaga keladi: nafaqat nurlanuvchi yorug’liklar, balki, tarqalayotgan hamda yutilayotgan nurlar ham kvant xossasiga ega bo’lib, ular bu jarayonni ma’lum bir ulushlar (porsiyalar) bilan amalga oshiradi hamda ular foton oqimlaridan iborat bo’ladi. Agar foton (kvantlar) energiyasi elektronning metall sirtidan chiqish ishidan katta bo’lsa, elektron katoddan ajralib chiqadi va
shu bilan birga anodga yetib borishi uchun kinetik
energiyaga ham ega bo’lmog’i kerak. Agar fotonning energiyasi metall sirtidan elektronning chiqish ishi va elektronning kinetik energiyasi yig’indisidan kam bo’lsa, metall sirtidan chiqqan elektron qaytib u sirtga tushadi. Shunday qilib, fotoeffekt hodisasi ro’y berishi uchun fotonning energiyasi elektronning moddadan ajralib chiqishiga va unga kinetik energiya berishga yetarli bo’lmog’i kerak, ya’ni
2
m hv A

2

(16.1)

Ushbu ifoda tashqi fotoeffekt uchun Eynshteyn tenglamasi deyiladi hamda u fotoeffekt hodisasi uchun energiyaning saqlanish va aylanish qonunini ifodalaydi.