Sanoat texnologiya

Norsk-Gidro
» firmasi quvvati 400 t/sutka bо‘lgan tarelkali donadorlash 
qurilmasiga egadir. Eng yirik qurilmani (600 t/sо‘tkar Gretsiyada «NNVE» firmasi 
qо‘rgan. «Soshrashe Rgansa» fransuz firmasi uzining korxonalaridan biridagi eski 
donadorlash minoralari о‘rniga quvvati 800 t/sutka bо‘lgan «
Norsk-Gidro
» 
firmasining sxemasini tanlagan. 
1.3.1.-rasm. «
Norsk-Gidro
» firmasi usuli bо‘yicha tarelkali donadorlagichdan 
foydalanib donadorlangan ammiakli va oxak-ammiakli tarelkalar texnologik sxemasi: 
1-dastur bunkeri; 2-ta’minlagich; 3-tarelkali donadorlagich; 4-baraban; 5-
sovutgich; 6-elak; 7-tegirmon; 8-kukunlashtiruvchi barabanlar; 9-skrubber; 10-
separator. 
«Nuklo» qо‘shimchali donadorlangan ammiakli selitra olish (AQSH). Bu 
usulning asosiy xususiyati juda mayda maydalangan (0,04 mm) bentonit tuproqlaridan 
iborat kukunsimon maxsus «Nuklo» qо‘shimchasi ishlatish xisoblanadi. Qо‘shimcha 
99,85% li ammiakli selitraga uni donadorlash minorasiga kiritishdan oldin qо‘shiladi. 
Ayrim xollarda qо‘shimchani bug‘latish jixoziga kiritishdan oldin 95% li eritmaga 
qо‘shiladi va uni 0,1-0,2% namlikkacha bug‘latiladi. 
«Nuklo» qо‘shimchasi siklik qizdirish va sovutishda donachalar buzilishini 
kamaytiradi, shuningdek donachalar mustaxkamligini oshiradi va uni saqlashdagi 
yopishqoqligini kamaytiradi. 

---

14 
«Nuklo» qо‘shimchali donadorlangan ammiakli selitra ishlab chiqarish uchun 
qurilmaning prinsipial sxemasi 2.13-rasmda tasvirlangan. 
Gaz xolatdagi ammiak (165°S) neytrallagich 5 ga beriladi, u yerga shuningdek 
~38°S xaroratdagi 57% li nitrat kislota ham kelib tushadi. Neytrallagichdan 83% li 
ammiakli selitra eritmasi buferli bak 6 orqali nasos 7 bilan bug‘latish jixozi 3 ga 
uzatiladi va u yerga suyuqlik quvur ichki devori bо‘yicha sizib chiqadigan yupqa 
plenka xolatda oqib tushadi. Bug‘latish jixozining ostki qismidan qizdirgich 1 da 
180°S xaroratgacha bug‘ bilan qizdirilgan xavo beriladi. Xavo sarfi (-270 m /t selitra 
uchun) 6770 m
z
/s ni tashkil etadi. Bug‘latilgan suyuqlanma (99,85% Raralashtirgichli bak 8 ga beriladi, u yerga avtomatik suratda (yuklamaga bog‘liq xolda) 
bunker 4 dan 2% gacha «Nuklo» qо‘shimchasi beriladi. Ammiakli selitra 
suyuqlanmasi aralashtirgich-bak 8 dan botirma nasos 9 bilan donadorlash minorasi 10 
ning tо‘ldirgich ishdishiga uzatiladi, undan suyuqlanma 190°S xaroratda donadorlash 
tizimiga tushadi (rasmda tasvirlanmagan). Donadorlash tizimi о‘nta qollektordan 
iborat bо‘ladi. Ularning xar biriga 9 ta dan sepib beradigan qurilma joylashtirilgan. 
Atmosferaga «Nuklo» qо‘shimachasi
-Z22ins 
1.3.2. rasm. «Nuklo» qо‘shimchali donadorlangan ammiakli selitra ishlab 
chiqarish uchun prinsipial sxemasi: 
1-qizdirgich; 2 -ventilyatorlar; 3-bug‘latuvchi jixoz; 4-bunker; 5-neytrallagich; 
6- bak; 7-nasos; 8 -bak-aralashtirgich; 9-botirma nasos; donadorlash minorasi; 11,19-

---

15 
sinklonlar; 12-sovituvchi baraban; 13-suvli bak; 14-elak; 15-distilyatorlar; 10 - 
yirtgich;
17 — transportyor; 18 — bunker; 20 — kukunlash uchun baraban; 21 - 
aspirator. 
Donadorlash minorasida suyuqlanma tomchilari (donachalarr 26 m 
balandlikdan tushadi. Minora alyuminiydan yasalgan va metall kaskadga 
maxkamlangam bо‘ladi. Minora orqali 470 m
2
/s xavo uning yuqori qismidagi tо‘rtta 
ventilyator orqali surilib, atmosferaga chiqib ketadi. 1 tonna mahsulot ishlab chiqarish 
xisobida -2,3 kg mahsulot havo bilan yо‘kotiladi. 
Qaynoq (120°S) donachalar minoraning ostki qismidan tebranuvchi 
transportyorlar yordamida sovutish barabani 12 ga uzatiladi, u orqali sovituvchi xavo 
о‘tkaziladi. Sovutgichdan chiqadigan donachalarning xarorati ~45°S bо‘ladi. 
Sovutgichdan chiqadigan xavo esa siklon 11 da changdan tozalangach, atmosferaga 
chiqarib yuboriladi. Siklonda yig‘ilgan chang bak 13 da suv bilan eritiladi va eritma 
siklga qaytariladi.