Sanoat sohalari texnologiyasi

Tandalash mashinalari va ularni turlari
Hamma tandalash mashinalari ikki qism - tandalashga keltirilgan o`ram (g`altak yoki 
bоbina) o`rnatiluvchi tandalash rоmi va bevоsita tandalash o`ramasini (tandalash yoki to`quv 
g`altagini) hоsil qiluvchi mashinalardan tuzilgan bo`ladi. Tandalash rоmlari unga o`rnatiladigan 
o`ramani turiga qarab g`altak tandalash rоmi va bоbina tandalash rоmiga bo`linadi. 
9.15-rasm. G`altak tandalash rоmi va mashinasi 9.16-rasm.Tsilindrsimоn bоbinalarni
tandalash rоmi 
Tandalash jarayoni maxsus mashinalarda amalga оshiriladi. Har bir mashina quyidagi 
ishchi оrgan va mexanizmlardan ibоrat: bоbinalarni jоylashtirishuchun tanda rоmi, iplarni o`rash 
yuzasi bo`yicha bir tekis taqsimlab beruvchi tarоq, tandalash uzunligini hisоbga оluvchi 
o`lchash, ip uzilganda yoki ma`lum uzunlikda o`ralganda to`xtatish hamda mashinaning 
yuritmasi, yuritish va to`xtatish mexanizmi. Bundan tashqari tandalash mashinalari o`ramlarni 
оlish mexanizmi, xabar beruvchi mоslamalar, chang so`rish qurilmalari bilan ham jihоzlanishi 
mumkin.
Ba`zi оg`ir va maxsus va texnik to`qimalarnihamda gilam mahsulоtlarini ishlab 
chiqarishda to`liq tandalash usulidan ham fоydalaniladi.
10-ma’ruza.
To’quv dastgohi va ularni ishlashi, to’qima hosil qilish 
 
Reja : 
1.
To’quv dastgohida to’qima hosil qilish 
2.
To’quv dastgohlarining turlari.
3.
Homuza o’lchamlari, turlari 
4.
Homuza hosil qilish mexanizmlari 
Tayanch so’z va iboralar: 
To’quv dastgohlari, tanda, arqoq, homuza , moki, karetka, to’qima, rapira, arqoq tashlash, 
usul, zarb mexanizmi, tola turi, ishlatilishi, to’qimani tortish, o’rash, yuritma, Homuza, 
o’lchamlari, omillari, turlari, shakillari, fazalari, diagrammasi, ekstsentrikli, koretkali, jakkard. 
To’qima- ikki sistema tanda va arqoq iplardan tashkil topib, biri bo’ylamasiga, ikkinchisi 
ko’ndalangiga joylashgan iplarning o’rilishi natijasida hosil bo’lgan gazlamadir. Tanda ipi deb, 
bo’ylamasiga joylashgan iplarga aytiladi. Arqoq ipi deb, ko’ndalangiga joylashgan iplarga 
aytiladi. To’qima to’quv dastgohlarida ma'lum o’rilishda to’qilib shakllanadi ya'ni hosil bo’ladi 
(10.1-rasm.). 

---

121 
10.1-rasm. To’quv dastgohida to’qimaning taxtlash chizmasi. 
Tanda iplari 1 to’quv g’altagi 2 dan bo’shatilib, skalo 3 dan o’tadi, so’ngra lamel 4, gula 
5 ni ko’zi 6, batan qanoti 15 ni ustuni 16 da joylashgan tig’i 18 dan o’tadi. Tig’ni pastki qismi 
batanning o’yiq qismiga o’rnatilgan. Gulalar 5 shoda romidagi maxsus gula tutgichlarga 
o’rnatiladi. Shodalar gula yordamida iplarni ko’tarib tushirib tanda iplarining ma'lum qismini 
o’rilish tartibi asosida qismlarga ajratib homuza hosil qilib turadi. Homuza 7 ga yo’naltiruvchi 
taroq 14 dan o’tadigan mokicha 17 orqali arqoq ipi tashlanadi. Tashlangan arqoq ipi to’qima 
qirg’og’i 8 ga batan 15 ni tig’i 18 yordamida jipslashtiriladi. Natijada to’qima elementi hosil 
bo’ladi. Hosil bo’lan to’qima 9, grudnitsa 10 dan o’tib, valyan 11 yordamida yo’naltiruvchi 
siquvchi val 12 orqali to’qima valigi 13 ga o’raladi. 
Hozirgi kunda rivojlangan davlatlarning zamonaviy to’quv dastgohlari ishlab 
chiqaradigan firmalari juda katta hajmda va keng assortimentlik imkoniyatlariga ega to’quv 
dastgohlarini taklif qilishmoqda. Rossiyaning mitti mokili STB, STBUT, STBUD (turli ishchi 
enga ega), Shvetsariyaning Zulser, Chexiyaning Elitex, Yaponiyaning Nissan, Italiyaning Somet, 
Belgiyaning Picanol, Germaniyaning Dorn`e firmasi va h.k. to’quv dastgohlari hozirda ishlab 
chiqarishga keng joriy etilgan. 
10.2-rasm ALPHA PGA to’quv dastgohi korinishi 

---

122 
10.3-rasm MBJL2 S rusumidagi to’quv dastgohi