Sanoat portlovchi moddalari tasnifi. Sanoat portlovchi moddalari detonatsiyasining fizik mohiyati va uning parametrlarini aniqlash. Sanoat portlashlarning tasnifi. Por

 

8  sinf

:  metan  gazi  va  ko’mir  changi    aralashmasi  portlash  xavfi  mavjud  kon 

laxmlaridan  tashqari    barcha  sharoitlarda  maxsus  portlatish  ishlarini  olib  borishga 

mo’ljallangan saqlagichli va saqlagichsiz sanoat portlovchi moddalari. 

Ochiq kon ishlarida qo’llaniladigan sanoat portlovchi moddalari. 

---

   Bizga  ma’lumki  ochiq  kon  ishlarida  qo’llaniladigan  sanoat  portlovchi 

moddalar 4ta guruhga bo’linadi: 

   

1-guruh 

granulatol  yuqori  quvvatli  sanoat  portlovchi  moddasi  bo’lib 

granulalangan  trotildan  tarkib  topgan.  Granulalari  o’lchami  3-5  mm  gacha, 

portlovchi modda zichligi 1,35-1,4 g/sm

3

. 

   Alyumatol-  granulalai  trotil  va  15%  li  alyuminiy  kukuni  aralashmasidan 

tarkib topgan. Shuning hisobiga uning ish bajarish qobiliyati granulatokga nisbatan 

yuqoriroq. 

   Alyumatol  portlovchi  moddasi  suv  tagida  ham  portlatish  ishlarini  olib 

borishda qo’llanilishi mumkin. Grammolit 50-50B grammolitdan 30-70B granulali, 

ammiakli selitra va trotilning qaynoq eritmasi aralashmasidan tarkib topgan, ya’ni 

trotil eritmasi ammiakli selitra granulali qobig’ini suvga izolyatsiyasini ta’minlaydi. 

Grammolit  50-50B  portlovchi  moddasi  suvli  sharoitlarda  24  soatgacha  o’z 

xususiyatini yo’qotmaydi, 30-70B 3 sutkagacha o’z xossasini yo’qotmaydi. 

   

2-guruh

 portlovchi moddalarining o’ziga xos jihati ularning tarkibida 6-15% 

gacha suv bo’lishidir, bunda portlovchi modda tarkibiga suv ammiakli selitraning 

konsentratsiyalangan  eritmasi  ko’rinishida  qo’llaniladi.  Ushbu  portlovchi 

moddalarga akvatol, ifzanit va karbatol portlovchi moddalari kiradi. 

   Akvatol  portlovchi  moddalari  gel  ko’rinishida  bo’lib  polietilen  qobiqli 

patronlarda massasi 17

±

  0,25 kg dan qilib qadoqlanadi. Bunda patron diametri 180-

190  mm  gacha  bo’ladi.  Har  2ta  patron  karton  qutiga  joylashtirilib  qadoqlanadi. 

Patron  uzunligi  430-485  mm  gacha.  Ifzanit  portlovchi  moddalari  ammiakselitra 

granulalarining  qaynoq  eritmasi  bilan  trotilni  aralashtirish  orqali  hosil  qilinadi. 

Ushbu  portlovchi  modda  zaryadlovchi  mashinalarda  tayyorlanadi  va  portlatish 

skvajinalariga shlang orqali qaynoq holda beriladi. Tarkibida ammiakselitra 60-70% 

gacha  trotil  20-25%  gacha  suv  6-10%  gacha  bo’lib  uning  harorati  55

0

C  dan  kam 

bo’lmasligi shart. 

   Karbatol portlovchi moddasi va ifzanit portlovchi moddalari ammiakselitra, 

trotil  va  ammiakselitra  eritmasidan  tarkib  topgan  bo’lib,  o’ta  mustahkam  tog’ 

jinslarida portlash ishlari olib borishga mo’ljallangan. 

   Emulsiyali  portlovchi  moddalar  bugungi  kunda  eng  istiqbolli  portlovchi 

moddalardan biri hisoblanadi. Ushbu portlovchi moddaning tarkibi ammiakli selitra, 

dizel  yoqilg’isi  hamda  emulsiya  aralashmasidan  tarkib  topgan.  Emulsiya 

aralashmasidan  tarkib  topgan.  Emulsiya  ammiakli  selitra  suvdagi  eritmasini 

qaynatish  va  uning  tarkibiga  har  xil  qo’shimchalarni  qo’shish  yo’li  bilan 

tayyorlanadi. Polein kislotasi oynaning mayda zarrachalari qo’shiladi. 

   3-guruh z

aryadlariga 3KП va 3KM turkumiga kiruvchi kumulyativ zaryadlar 

kiradi. Ushbu zaryadlar massasi 180 gr dan 4000 gr gacha bo’lib uzunligi 90 dan 

250 mm gacha va balandligi 35 dan 115 mm gacha bo’lib, maksimal o’lchami 208 

m gacha yoki 7 m

3

 gacha hajmdagi nogabaritlarni maydalashga mo’ljallangan. 

   

4-guruh

  portlovchi  moddalariga  maxsus  patronlar  ichiga  joylashtirilib 

tayyorlangan  detonatorlar  kiradi.  Ushbu  detonatorlar  trotil,  tetril  pentalit  hamda 

trotil va geksogen aralashmalaridan tayyorlanadi. Ularning massasi 150 gr dan 530 

gr  gacha  bo’lib  diametric  50-70  mm  gacha  balandligi  50-101  mm  gacha  bo’ladi. 

---

Patron  ichidagi  portlovchi  modda  zaryadining  zichligi  (

𝜌

)  5  –  1,68  gr/sm

3

gacha 

bo’ladi.