Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish

Korxonalarni kompyuterlashtirish evolyutsiyasi.

Informatsion texnologiyalar(IT)ning kiritilishi biznesni tashkil qilish va korxonaning barcha bo’limlarni samarali boshqarishni ta’minlashda asosiy rol o’ynadi. Informatsion texnologiya(IT)lar rivojlana borgan sari, biznes soxasiga tobora kengroq kirib bordi. Informatsion texnologiyani amalga oshirish uchun foydalanilayotgan apparatlar va dastur vositalari IT-infrastrukturasi deb nomlana boshlandi.

IT-infrastrukturasining rivojlangishini quyidagi bosqichlarini ko’rsatish mukin:

1. 
   Markazlashgan IT-infrastrukturasi;
   
2. 
   “Avtonom shaxsiy kompyuterlar” arxitekturasi;
   
3. 
   Mijoz – server arxitekturasi;
   
4. 
   Internet – kompyuting.
   

O’tgan asrning 60-yillarida elektron hisoblash mashinalari biznesda foydalanila boshlandi. Ularning hajmi juda katta va qimmat bo’lib, faqat bir necha kishiga undan foydalanish imkoniga ega edi. Ular asosan katta xonalarda – hisoblash markazlarida joylashtirilar edi. Foydalanuvchiga klaviatura va ekran – terminal chiqarib berilar edi, u ham bo’lsa faqat ma’lumotlarni kiritish va olishga mo’ljallangan edi, barcha hisoblash quvvatlari markaziy kompyuterda(meynfreym) joylashgan. SHuning uchun ham u “Markazlashgan IT-infrastrukturasi” deb nom olgan.
Ko’p terminalli markaziy sistema tashqardan hozirgi lokal hisoblash tarmog’ini eslatar edi. Hisoblash markazining foydalanuvchisi faka umumiy fayllarga va sodda moslamalarga ega bo’lishi mumkin edi.


Yiroqlashtirilgan
terminal K o r x o n a
3-rasm. Markazlashgan hisoblash arxitekturasining sxemasi.

Avval terminallar faqat hisoblash markazlarida joylashgan, keyinchalik sekin astalik bilan korxonaning bo’limlariga tarqala boshlandi. Modemlar yordamida telefon tarmoqlari orqali terminallar bilan ulanish, terminallarni markaziy kompyuterdan xoxlagan masofada joylashtirishga imkon berdi. Xuddi shunday modem orqali ulanish kompyuterlarni o’zaro bog’lanishga va fayllarni almashtirishga imkon berdi. Kompyuterlardan foydalanish avvalo ish xaqini va xodimlar hisobini olib borishni avtomatlashtirishga yo’naltirildi. U davrlarda ish yuritish asosan qog’ozlar yordamida amalga oshirilgan. Korxonlar o’rtasidagi elektron kommutsnikatsiya juda ham tor doira bilan chegaralangan. Kurerlar orqali magnit lentalarni almashtirish – o’sha davrdagi elektron hujjatlarni almashtirishning bir ko’rinishi edi holos.

70-yillarni o’rtalariga borib mini kompyuterlar ishlab chiqarildi. Bu kompyuterlar ko’plab korxonalarga hisoblash texnikasidan foydalanish imkonini berdi. O’sha davrlarda ko’plab ishlanmalar paydo bo’lgan bo’lsada, faqat 90-yillarga kelib kengg foydalanila boshlandi. Jumladan el.pochta (e-mail), manzil timsoli @ (1971), masofadan turib telefon tarmog’i orqali kompyuterlarga kirish(1972) va boshqalar.
1975 yilda ommaviy ishlab chiqarilgan Altair 8800 shaxsiy kompyuterlari savdoga chiqarildi, ular BASIC algoritmik interpretator til bilan jixozlangan edilar. Bu interpretator Microsoft korporatsiyasining asoschilari Bill Geyts va Pol Alen tomonidan yozilgan edi. 1975 yil 5 sentyabr Microsoft korporatsiyasining rasman tashkil topgan kuni deb hisoblanadi. O’sha davrlarda IBM kompaniyasining shaxsiy kompyuterlari savdo chiqarilgan bo’lsada keng ommalashmadi, chunki ularnig bahosi juda kimmat edi. Bir yildan so’ng Stiv Djobs va Stiv Voznyak tomonidan tashkil qilingan Apple II shaxsiy kompyuterlari ko’proq sotildi. SHaxsiy kompyuterlar korxonadagi har qanday xodimning ish joyini avtomatlashtirishga imkon berdi. Kompyuterlardagi ma’lummotlarni almashtirish ehtiyoji ularni bitta tarmoqqa joylashtirishga sabab bo’ldi. Bu tarmoq - bir xil darajadagi kompyuterlar tarmog’i deb nomlandi. Keyinchalik kuvvati kuchliroq bo’lgan kompyuterlar bir xil darajadagi kompyuterlar tarmog’iga server xizmat-ma’lumotlarni saqlash va boshqa xizmatlarni ko’rsata boshladi. “Server” so’zi inglizcha “to serve” so’zidan olingan bo’lib «xizmat ko’rsatish» ma’nosini bildiradi. Ushbu xizmatlardan foydalanadigan kompyuterlar “mijozlar” deb nomlana boshlandi.

3.