Modilyani va Millerlar dividendni ahamiyatsizlik rolini bajarishi haqida ajoyib isbotlar keltirganlar.
Ularni fikricha, korxona bahosini faqatgina korxonaga foyda keltiradigan resurslar imkoniyati belgilab beradi. Korxona foydasini dividendlar va taqsimlanmagan foyda o‘rtasida bo‘lishi korxona bahosiga hech qanday ta’sir o‘tkazmaydi.
Modilyani va Millerlarni fikrlariga ko‘ra, aksiyadorlar moliyaviy holatiga dividend to‘lovlarini ta’sirini moliyalashtirishning boshqa imkoniyatlari orqali ham to‘liq qoplash mumkin. YA’ni oddiy foydani reinvestitsiya qilish orqali qo‘shimcha oddiy aksiyalar sotuvini amalga oshirsa, bunga proporsional ravishda xususiy kapital miqdori ham oshadi. Modilyani va Millerlar o‘z nazariyalarida shuni tushuntiradiki, xo‘jalik jamiyatlari dividend ko‘rinishidagi aksiyalarni emissiya qilayotganlarida mazkur aksiyalar bahosi bitta oddiy aksiyani bozordagi bahosiga tenglashtiriladi. YA’ni dividend hisoblanib uning umumiy xajmi aniqlangandan so‘ng, dividendni reinvestitsiya qilish uchun aksiyadorlarga dividend o‘rniga bozor narxida qo‘shimcha yangi oddiy aksiyalar emissiya qilib beriladi. Bunday xolatda aksiyador uchun dividend oladimi yoki foydani reinvestitsiya uchun korxonada qoldiradimi farqi yo‘q. Asosiysi reinvestitsiya natijasida korxonani xususiy kapitali ko‘payadi va bu bilan barcha aksiyadorni foydadagi ulushi kamaygan bilan o‘z moliyaviy holati oshadi. Jamiyatlar to‘lashi mumkin bo‘lgan xar bir dividendlar to‘plamini mustaqil ravishda qayta ishlab chiqarish uchun imkoniyatlari mavjud, lekin xozirgi vaqtda bu narsa amalga oshmayapti. Agar dividendlar talab qilinganidan oz bo‘lsa, investorlar o‘zlariga kerakli bo‘lgan pulga ega bo‘lishlari uchun aksiyalarini aniq bir qismini sotishlari mumkin. Agar dividendlar talab qilinganidan ko‘proq bo‘lsa, u xolda korxonaga mos keladigan darajada ortiqcha dividendlariga qo‘shimcha aksiyalarni sotib olishlari mumkin. Bunday xollarni, “xonaki” dividendlarni ishlab chiqarish deyiladi. YA’ni aksiyadorlar ma’lum moliyaviy mablag‘ga ega bo‘lish uchun o‘z imkoniyatlaridan foydalanadilar.
YUqoridagi dalillarga qarama – qarshi nuqtai nazarni qo‘llab quvvatlamoqchi bo‘lgan tomonlarni fikricha, investorlarni ma’lum bir qismi dividendlarni kapital o‘sishidan ko‘ra ko‘proq afzal ko‘radilar. Dividendlar to‘lanish davridagi holat uchun to‘lanadi, u holda kapitalni o‘sishi istiqbolga bog‘liq bo‘lib qoladi. Bunday hollarda dividend to‘lamayotgan korxonalarga kapital investitsiya qilayotgan investorlarga nisbatan dividend to‘layotgan korxonalar investorlarini shubxalari ancha ozroq bo‘ladi.
Korxona tomonidan to‘lanayotgan dividendlarni o‘sayotgan qismi investitsion imkoniyatlarni amalga oshirishdan keyingi korxona ixtiyorida qolgan foydani summasidan beradi. Bozorda dividend haqida haqiqiy ma’noda xulosa hosil qilish uchun buni oqlash zarur. Lekin “o‘zidan keyin quruq iz qoldirish” oson bo‘lmaydi. Dividend foydasiga faqatgina institutsional cheklovlar va investitsion afzal ko‘rishgina ishlaydi xolos. Qolgan dalillar va ko‘proq neytral, yoki korxonalar foyda ushlab qolishini qo‘llab quvvatlaydi. Hammasidan bita ma’no kelib chiqadi, dividendlarni umuman to‘lamagandan ko‘ra, ularni ozroq to‘lab borgan yaxshi. Esdan chiqarmaslik kerakki, aksiyadorlarni investitsiyani amalga oshirishga aksiyani daromadliligi qiziqtiradi. CHunki aksiyador uchun ham shaxsiy iqtisodiy manfaat ustun turadi. Bunday fikrlarni institutsional cheklovlar va signalizatsiyalar tushuntirib bera oladi. Ko‘p mutaxasislar aytadiki, Dividendlar korxona darajasini ko‘taradi, ya’ni u passiv siyosat bo‘lib aksiya narxini oshiradi. Individual soliqlar va xarajatlarni joylashtirishni o‘rganishda shuni bilish mumkinki, korxona dividend ko‘rinishidagi aksiyalarni emissiya qilayotgan bir davrda aksiyadorlar puldan yutqazadi.
SHu paytgacha dividend siyosatining nazariy tomonlari yoritildi. Korxona qachonki dividend siyosatini ishlab chiqayotganda qo‘shimcha taasurotlarni boyitadi. Quyida korxona boshqaruvi dividend siyosatiga bog‘liq qarorlarni ishlab chiqayotganda tahlil qilish lozim bo‘lgan amaliy omillar ko‘rib chiqiladi.
