Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

Davr xarajatlari hisobi
Davr xarajatlari 
— xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizomga binoan joriy etilgan 
korxonaning xarajatlar xisobi tizimida nisbatan yang‘i ko‘rsatkich. Bevosita ishlab chiqarish- 
jarayoni bilan bogliq bo‘lmagan xarajatlar davr xarajatlari toifasiga kiritiladi. Ushbu 
xarajatlarga bo-shqaruv, tijorat xarajatlari, umumxo‘jalik maqsadidagi boshqa xarajatlar, shu 
jumladan ilmiy-tadqiqot va tajri-ba-konstrukgorlik ishlanmalari xarajatlari kiradi. Ushbu 
xarajatlar korxonaning mahsulot ishlab chiqarish faoliya-ti bilan bog‘lanmagani, leqin 
mahsulot (ishlar, xizmatlar) sotish bo‘yicha asosiy faoliyati bilan bovingani uchun ular 
operatsion xarajatlar, shuningdek umumiy va ma’muriy xa-rajatlar deb xam ataladi. Ular ishlab 
chiqarilgan va sotil-gan mahsulot yoki tovarlar hajmiga bog‘liq emas, aksincha, vaqg, 
xo‘jalik faoliyatining qancha davom etishi bilan ko‘proq bogliq. Ushbu xarajatlar ular paydo 
bo‘lgan xisobot davrida yig‘iladi va hisobdan chiqariladi. 
Davr xarajatlariga quyidagi xarajatlar kiritiladi: 
mahsulotni sotish xarajatlari; 
boshqaruv xarajatlari; 
boshqa operatsion xarajatlar, shu jumladan ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik 
ishlanmalari xarajat- 
lari, ishlab chiqarish va boshqaruv tizimini rivojlantirish xarajatlari; 
kelgusida soliq solish bazasiga kiritiladigan hisob davri xarajatlari. 
Sotish xarajatlariga quyidagilar kiritshshdi:
tovarlarni temir yo‘l, havo, avtomobil, dengiz, daryo orqali va ot-ulovda tashish 
xarajatlari. Ushbu moddaga tashish xarajatlari, shuningdek transport 
vositalarining to‘xtab qolishi uchun to‘langan jarimalar kiradi; 
savdo va umumiy ovqetlanish korxonalarining muomala chiqimlari, shu jumladan: 
mahsulot (ishlar, xizmatlar) sotilishi bilan bog‘liq mehnatga xaq to‘lash xarajatlari, 
bunga ma’muriy-boshqaruv apparati xodimlariga haq to‘lash kirmaydi; 
ish haqiga taalluqli ijtimoiy sug‘urta xarajatlari; 
savdo extiyojlari uchun foydalaniladigan binolar, n shootlar va xonalarni 
ijaraga berish, saqlash va ta’mirl; xarajatlari; 
asosiy vositalar va nomodsiy aktivlar amortizatsiyas 

---

sanitariya kiyimlari, sochiq va dasturxonalar, arzon tez eskiruvchan buyumlar, 
oshxona anjomlari va idish-tovo larni eskirishi; 
gaz, yoqilg‘i, elektr energiyasi xarajatlari; 
tovarlarni saqlash, ishlov berish va navlarga ajrati xarajatlari; 
savdo reklamasi xarajatlari; 
tashish, saqlash va sotishda me’yorlar doirasida va ula) dan ortiqcha tovarlar 
talafotlari; 
idishlar xarajatlari; 
mol-mulkni majburiy sug‘urtalash xarajatlari; 
mexnatni muhofaza qilish va xavfsizlik texnikasi xg rajatlari; 
havo haydagichlarni o‘rnatish va saqlash, mashinalar 
E 
ularning 
harakatlanadigan qismlari, tuynuklar, teshikla va hokazolarni g‘ov bilan o‘rab 
qo‘yishning joriy (nokapi tal tusdagi) xarajatlari; 
maxsus kiyim va maxsus poyabzalning eskirishi; 
maxsus kiyim, maxsus poyabzal va yakka tartibdagi himo yaning boshqa 
vositalari, dasturxon va sochiqlar hamda sa nitariya kiyimini yuvish, tuzatish va 
dezinfeksiyalash uchu! korxonalar, ta’mirlovchi va boshqa yuridik shaxslarga ha) 
to‘lash; 
maxsus kiyim va poyabzalni tozalash va tuzatish uchun sarflangan materiallar 
qiymati; 
umumiy ovqatlanish va savdo xodimlarini tabbiy ko‘rikdan o‘tkazganlik uchun 
tabbiy muassasalarga to‘lanadigan haq 
kassa xo‘jaligini yuritish va tushumni inkassatsiyalash chiqimlari; 
umumiy ovqatlanish korxonalarida qog‘oz salfetkalar, dasturxonlar, stakan va 
taqsimchalar, bir marotaba foyda-laniladigan anjomlar qiymati; 
— belgilangan me’yorlar doirasvda va undan ortiq dara-jada, sotish bozorlarini 
o‘rganish xarajatlari (marketing, reklama xarajatlari); 
—yuqorida qayd etilmagan sotishga doir boshqa xarajatlar.