Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

Tayanch so‘z va iboralar.

1. 
   YUridik shaxs -turli mulkchillikka asoslangan, mustaqil ish yurituvchi, qonunga ko’ra fuqarolik xuquqlari va majburiyatlari sub’ekti bo’lgan korxona, tashkilot, muassasa. Uz nomidan mulkiy hamda nomulkiy xuquqiy olish va majburiyatlarni bararish,sud, arbitraj va haqamlar sudida dagvogar bo’lishi mumkin.Bankda uz hisob varakasiga ega, mustaqil balans asosida yuritadi.
   
2. 
   Hususiy firma -ayrim shaxslar eki oilalarga karashli tashkilot bo’lib, daromad olish maqsadida mustaqil xo’jalik faoliyat kursatadi. Bunday korxonalar asosan kishlok xo’jaligi va kichik biznes doirasida keng ish yuritadilar.
   
3. 
   SHirkat -ikki eki undan ortik ishtirokchilar mablaglari asosida tashkil qilingan firma.
   
4. 
   Ustav kapitali - firma eki korxonani barpo etish to’g’risidagi shartnoma eki nizomida belgilangan mablaglar qkapital) mikdori.
   
5. 
   Byudjet assignovaniesi - biron-bir korxona eki tarmokni rivojlantirishga davlat byudjetidan ajratiladigan mablag.
   
6. 
   Korporatsiya - rivojlangan yirik aksionerlik jamiyati va trestlar;biron bir faoliyat uyushgan yuridik va jismoniy shaxslar majmui. Korporatsiyalar bir hil mahsulotlarning asosiy ishlab chikaruvchilarni birlashtiradi ,natijada ishlab chiqarish
   

faollashadi. Ayni paytda korporatsiyalar investitsiya kapitalining markazlashuviga erdam beradi, ilmiy-tehnika tarakkietini, mahsulotning rakobat bardoshligi va uzok haetiy siklini ta’minlaydi.
7.Konsern - ishlab chiqarish diversifikatsiyasi asosida tarkib topadigan yirik, kup tarmokli korporatsiya.(bir vaktining o’zida har hil tarmoklarga oid tovarlar ishlab chiqarish- “diversifikatsiyalash” deyiladi.).

8. 
   Aksionerlik jamiyati (A.J.)- turli korxona, tashkilot, bank , kompaniya va ayrim shaxslar pul mablaglarini sherikchilik asosida va sohibkorlik maqsadida birlashtiradigan jamiyat (korxona). Muomalaga nominal qiymati kursatilgan aksiyalar chiqarish va uni sotish bunday jamiyatning negizini tashkil etadi.
   
9. 
   Aksiya (pay kogozi)- aksionerlik jamiyati chikargan kimmatbaxo kogoz. Aksiya egasining shu jamiyat mablagiga qo’shgan hissasini va shunga muvofik topilgan foydaning bir kismini dividend tarikasida olishini, uni boshqarib turishda katnasha olishini taediklaydi.
   
10. 
    Aksiyaning nominal narhi - aksiyaning aksionerlik jamiyati ta’sis etilganda sotilgan dastlabki narhi.
    
11. 
    Aksiya paketi -sotib olingan aksiyalar mikdori .
    
12. 
    Aksiya nazorat paketi -aksiya egasiga aksionerlik jamiyatida hukmroilikni ta’minlaydigan aksiya mikdori; chikarilgan aksiyalarning umumiy summasida bir shaxs, kompaniya eki davlatning yirik hissasi.Aksionerlik jamiyatining yigilishida hal kiluvchi ovozga ega bo’lish xuquqini beradi (bunda jami aksioner kapitalining 51%-ga emas, balki 20-30%, ba’zan undan ham kamrok hissaga ega bo’lishi kifoya).
    
13. 
    Davlat byudjeti - markazlashgan davlat pul fondini shaklantirish va undan foydalanishning asosiy moliyaviy rejasi.
    
14. 
    Dividend - aksionerlik jamiyati foydasidan aksionerga tegishli hissasi.