Саноат биноларининг юқоридан ёритиш ва шамоллатиш конструкциялари

13-ma’ruza. Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.

• Organik bog‘lovchilar asosida tashkil topgan asfaltobeton yo‘l qoplamalari elastik materialdan iborat bo‘lib, transport vositalari qatnovi natijasida vujudga keladigan shovkinni kamaytiradi, transport xarakati xavfsizligini ta’minlaydi. Organik boglovchi materiallar deb, issik-sovuk ta’sirida fizik-mexanik xossalarini uzgartirib, yukori molekulali birikmalardan xosil bulgan tabiiy yoki sun’iy, kattik, plastik, xamda suyuk bulgan moddalar gruppasiga aytiladi.
• Organik boglovchi materiallar, qanday xom ashyodan olinganligiga qarab, bitumli va katronli xillarga bo’linadi.
• Organik boglovchi materiallar yo’l qoplamasini qurish, yo’lkalar, maydonlar, tomga yopiladigan rulon va gidroizolyasion materiallar, beton va metallarni zanglashdan saqlash, hamda radioaktiv nurlanishidan saqlash uchun keng ko’lamda qo’llaniladi.
• Tabiiy organik boglovchi materiallar qadimdan ma’lum bo’lib, 4000 yildan, Vavilon hamda Misrda qurilish materiali sifatida ishlatib kelingan.

13-ma’ruza. Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.

• Yangi tog jinslari, ya’ni ohaktoshning topilishi bilan asfalt materiallarni qo’llash birmuncha kamaydi, lekin 17-chi asrdan boshlab, asfaltga yana qiziqish boshlandi. SHu orada Eron, Kuba, SHveysariya hamda Fransiya mamlakatlarida asfalt qatlamlari aniqlandi. Yo’llar, ko’priklar qurishda asfalt keng qo’llanila boshladi.
• Bizning mamlakatimizda 1925-1927 yillardan boshlab organik boglovchi materiallarni ishlatish ustida xar xil ilmiy ishlar olib borildi. Ilmiy ishlarning natijasida Davlat umumittifok standarti (GOSTlar) vujudga keldi.

13-ma’ruza. Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.

• ГОСТ 6617-76 bo’yicha ishlab chiqarilgan bitum markalari :
• БН-50/50; БН-70/ 30; БН-90/ 10;
• Bu yerda: БН-neft bitumi, birinchi son yumshash harorati, ikkinchi son qattiqlik darajasi.
• Bitumni markasini uni qattig‘ligi, yumshash temperaturasi va cho‘ziluvchanligiga qarab aniqlanadi. Bitum markasi ishlatilish joyiga qarab bitum 3 ga bo‘linadi: qurilish (BN), tombop (BNK),
• yo‘l uchun (BND).