Sana: Sinf: 5 Fan: matematika

O’qituvchi: M.Nurjonova
Sana:
Sinf: 5
Fan: matematika
Mavzu: Masshtab
Darsning maqsadi:
Ta’limiy maqsad: O'quvchilarga masshtab haqida tushuncha berish, masshtabdan foydalana olishni o’rgatish, mavzu bo’yicha bilim, ko’nikma va malakalarini shakllantirish
Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni vatanga muhabbat va
sadoqat ruhida tarbiyalash.
Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni fikrlash qobiliyatini, guruhlarda ishlash qobiliyati va nutqini o’stirish, shakllantirish.
Dars jihozi: Darslik, ko’rgazma, plakat.
Dars turi: Noananaviy
Tashkiliy qism

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Sinfni darsga tayyorgarligini kuzatish
   
3. 
   Uyga vazifani tekshirish
   
4. 
   O’tilgan mavzuni takrorlash
   

Asosiy qism

1. 
   Yangi mavzu bayoni
   
2. 
   Mustahkamlashga doir mashqlar yechish
   
3. 
   Darsimiz shiori: Kimki matematikani bilmasa haqiqatni bilmaydi.
   

Bugungi darsimizni shunday satrlar bilan boshlaymiz.
Rene Dekart ta’kidlaganidek: Kimki matematikani bilmasa haqiqatni bilmaydi.
Hayotda qaysi kasb egasi bo’lishimizdan qat’iy nazar matematikaga duch kelamiz.Yetuk shaxs bo’lishimiz uchun bilim poydevorini mustahkamlab, matematikani qunt bilan o’qishimiz zarur.
Sinf o’quvchilari 3 guruhga bo’linadi. 1-shartda guruhlarga o’tilgan mavzu bo’yicha savollar beriladi. Savollar tarqatmalarga yozilgan. Tayyorgarlik uchun vaqt ajratiladi.
1-guruhga:
Savol: To’g’ri proporsional miqdorlar deb nimaga aytiladi?
Javob: Agar bir miqdor k marta ortganda (kamayganda)
2-miqdor ham shuncha marta ortsa (kamaysa), bunday miqdorlar to’g’ri proporsional miqdorlar deyiladi.
2-guruhga:
Savol: Teskari proporsional miqdorlar deb nimaga aytiladi?
Javob: Agar bir miqdor k marta ortganda (kamayganda)
2-miqdor k marta kamaysa (ortsa), bunday miqdorlar
teskari poporsional miqdorlar deyiladi.
3-guruhga:
Savol: Proporsiyaning asosiy xossasini ayting?
Javob: Proporsiyaning chetki hadlari ko’paytmasi uning
o’rta hadlari ko’paytmasiga teng.
Misol: 42 : 14=72 : 24
42 24=14 72
1008=1008
Javoblar eshitilgandan so’ng, yangi mavzu o’qituvchi tamonidan tushintiriladi:
Proporsiyaning amaliyotga yana bir tadbiqi sifatida masshtab tushunchasi bilan tanishamiz.
Qurilajak inshaotlar loyihasini tuzishda, mashinalarning chizmalarini tayyorlashda, xaritalar tuzishda masshtabdan foydalaniladi.
Masshtab- chizmadagi o’lchamning unga mos haqiqiy
o’lchamga nisbati.
Yangi mavzu misollar asosida doskada tushintiriladi.
1-masala: Xaritaning masshtabi 1:1000000. Ikki shaxar orasidagi masofa 400km. Bu shaxarlar orasidagi masofa xaritada qancha bo’ladi?
Yechilishi: X : 400 = 1 : 1000000
1000000x=400km
X=40000000:1000000
X=40sm.
2-masala: Xaritaning masshtabi 1:3000000. A va B shaxarlar orasidagi masofa xaritada 3,4sm. Bu shaxarlar orasidagi haqiqiy masofa necha kilometr?
Yechilishi: 3,4 : y = 1 : 3000000
1 y=3,4 3000000
Y=10200000sm=102km
Javob: 102km
3-masala: Ikki qishloq orasidagi masofa xaritada 6,5sm. Aslida 13km ga teng. Xaritaning masshtabini toping.
Yechilishi: 6,5sm:13km=6,5sm:1300000sm=1:200000
Javob: 1:200000 masshtabda
Mavzu yoritilib bo’lingach, mustahkamlanadi. Buning uchun guruhlarga topshiriqlar beriladi.
2-i shartda guruhlarning har biriga to’g’ri to’rtburchak shaklidagi chizma beriladi. Bunda o’quvchilar chizmaning eni va bo’yini o’lchab, uning haqiqiy o’lchamlarini topishlari kerak. Masshtabi 1:100

3-shartda guruhlarga mavzu yuzasidan masalalar beriladi.
1-guruhga:
Masshtabi 1:50000 bo’lgan va 2,4sm li kesma bilan ifodalangan masofani 4km/soat tezlik bilan qancha vaqtda o’tish mumkin?
Yechilishi: 2,4 : x =1 : 50000 1,2 : 4=0,3soat
X 1 = 2,4 50000 Javob: 0,3soat
X=120000sm
X=1,2km
2-guruhga: Ikki shaxar orasidagi masofa 700km ga teng. Bu masofa xaritada 70sm ga to’g’ri keladi. Xaritaning masshtabini toping.
Yechilishi:
Javob: 1:1000000
3-guruhga: Daryoning uzunligi 2500km ga teng. Agar xaritaning masshtabi 1 : 2500000 bo’lsa, daryoning uzunligi xaritada necha santimetr bo’ladi?
Yechilishi: x : 2500 = 1 : 2500000
X 2500000=2500km
X= 250000000 : 2500000
X=100sm Javob: 100sm
Baholash: Dars davomida faol ishtirok etgan o’quvchilar baholanadi. Baholar izohlanadi.
O’quvchilarga o’qituvchi berilgan uyga vazifani tushuntirib o’tdi va : N140;141;142;143;144 nomerli misollarni uyga vazifa qilbberdi.