Самиғов Нигматджон Абдурахимович Хасанова Мухаббат Қодировна Зокиров Жамолиддин Сайфутдинович

Ёғочнинг физик хоссалари
1.Ҳақиқий зичлиги. Ҳамма дарахтларни ѐғоч жинси асосан целлюлозадан иборат 
бўлганлиги учун унинг зичлиги 1,4 г/см3 га тенг. Ўртача зичлиги дарахт турига, ўсган 
шароити, иқлимига, тупроғига боғлиқдир. Ёғочни намлиги ошган сари унинг ўртача 
зичлиги ҳам ортиб боради. 
2.Намлик. Қуруқ ѐғочга нисбатан % даги ифодаси. 
Еғочда гигроскопик ва капилляр намлик бўлади. Гигроскопик намлик ѐғоч 
клеткаларига (30% атрофида) жойлашган бўлади. Янги кесилган дарахтнинг намлиги 40-
12 % бўлади, уни сувда сақланса 200% гача бориши мумкин. Узоқ вақт ҳавода сақланган 
нам ѐғоч мувозанат намликка тенглашади. Мувозанат намлик атроф мухитдаги 
температура ва намликка боғлиқ 
Қуруқ-ҳонадаги ѐғочни мувозанат намлиги 8-12 %, қуриқ ҳаводаги эса 15-18 % 
бўлади. Мувозанат намликни аниқлаш учун Чулицкий номограммасидан фойдаланиш 
мумкин. Хар хил намликларга эга бўлган еғоч хоссаларини (зичлиги, мустаҳкамлиги) 
солиштириш осон бўлиши учун, уни намлигини стандарт кўсаткич 12 %, холатда 15 % га 
ўтказилади. 
3.Кичрайтириш, шишиши, тоб ташлаши. 
Ёғочни намлиги ўзгарса, у ўзини кўринишини ўзгартириши мумкин. Қуриқ ѐғоч 
гигроскопик намликгача намланса, у аста секин шиша боради. Гигроскопик намликдан 
бошлаб қурита бошласак у тораяди, кичрайяди. Ёғоч толасимон бўлганлиги учун ҳар хил 
томони ҳар хил кенгайиб-тораяди.
-толалар бўйлаб мах-0,1 % (1м да 1мм) 
-радиал йўналишда –3-6 % (3-6 см 1м да) 
-тангенциал йўналашда –6-12 % (6-12 см 1 м да ) 
Ҳажмий киришиши қуйидагича аниқланади: 
Уv ав-а0в0 ав,
а ва в –нам намунанинг ўлчамлари (кўндаланг кесим). 
а0 ва в0-мутлоқ қуриқ намунанинг кўндаланг кесим ўлчамлари. (кўндаланг 
киришиш хисобига олинмайди). 
Киришиш даражаси-хажмий киришиш коэффиценти орқали белгиланади. 
Ку Уv1max Wг.н.ч.,
Wг.н.ч-гигроскопик намлик чегараси 30 % 
Ёғочни киришиб торайиши уни тоб ташлаши ва ѐрилишига олиб келади. 
Тоб ташлаш ѐғочни тангенциал ва радиаль томони ҳар хил киришиш натижасида рўй 
беради. 
Ёғоч тоб ташлаши ишлатишга яроқсиз даражага келтириб қўйиш мумкин. 

---

172 
4.Текстура-бу дарахтни кўринадиган кисми: йиллик ҳалқа, ўзак нурларига боғлиқ. 
Дуб, чинор, нок дарахтини ѐғочи текстураси жуда чиройли ва юқори баҳоланади. Улар 
пардоз ишларида ишлатилади. Ёғочга ишлов бериш, полирока қилиш локлаш мумкин.
5. Иссиқлик ўтказувчанлиги. Қуриқ ѐғоч иссиқни кам ўтказади. 
-толалари бўйлаб, қарағай-0,34 Вт (м.0С). 
-толарига кўндаланг, қарағай-0,17 Вт (м.0С). 
У асосан ѐғочни ғоваклигига, намлигига, толалар йўналишига, жинсига, ўртача 
зичлигига боғлиқ. 
6.Электр токини ўтказувчанлиги-намлигига боғлиқ. Қуруқ ѐғочни электр токига 
қаршилиги ўртача 75 107 Ом см, хўл ѐғочни электр токига бўлган қаршилигиги эса 10 
марта кичикдир.