Самиғов н. А. Бино

1.12-расм. Мармар тош карери. Вибропоналар воситасида тош блокларни ажратиб олиш жараѐни.

Ишлов бериш усулларига кўра тош материаллар қуйидаги турларга бўлинади: қўпол ишлов берилган (харсангтош, чақиқ тош, шағал ва қум); буюм ва профилли қисмлар; тўғри шаклдаги тош ва блоклар; юзасига ишлов
берилган плиталар (девор ва полларни безашда); йўл қурилиши буюмлари (бордюр тошлари, брусчатка) ва бошқалар. Профилли буюмлар (карниз, зинапоя, дераза ости плиталари ва бошқ.) тошга ишлов бериш заводларида фрезерли ва профил берувчи универсал машиналарда тайѐрланади.
Тош юзасини жилолаш шлифлаш станокларида абразивлар (корунд, корборунд, олмос кукунлар ва бошқ.) ѐрдамида, мўйли диск воситасида мастика ва хром, қалай, темир оксидлари кукуни сепилиб амалга оширилади.
Табиий тошларга заводда механизациялашган ва автоматлаштирилган тизимларда ишлов берилади.
Тош юзаси пневматик асбоб ѐрдамида тирналиб (уриб) ѐки абразив усулда силлиқланиб ишланади; тош юзаси тўлқинсимон (қабариқ-чуқур), рифланган, эгатсимон, ғадир-будир (нуқтасимон) кўринишда қайта ишланиши мумкин. Тошга абразив ишлов бериш қирқиш, фрезерлаш, шлифлаш ва полировкалаш жараѐнларини ўз ичига олади (1.15-расм).

1.13-расм. Тош блокларни автомашинага юклаш.
1.14-расм. Тош блоклардан пластиналар қирқиб олиш.

Мармар, оҳактош каби юмшоқ тошлар рамкали арралаш ускуналарида қирқилади. Одатда арра олмос, корборунд ѐки қаттиқ қотишмалар билан қопланган бўлади. Олмос кескичлар ѐрдамида тошни жуда юпқа (5-10 мм)

қирқилиб, 1м³ тошдан 40-45 м² плита тайѐрланади. Ғовак тошлардан донали деворбоп тош ва блоклар тош қирқиш машинасида қирқиб олинади.

1.15-расм. Тошларнинг фактурали кўриниши.

а- тўлқинсимон (қабариқ-чуқур); б- рифланган; в- эгатсимон; г- ғадир-будир (нуқтасимон).

1.