Самиғов н. А. Бино

Зўриқиш ҳосил қилувчи цемент – портландцемент-65-75%, гилтупроқли цемент-13-20%, гипс-6-10% ташкил этувчилардан иборат. Унинг дисперслиги 3500 см²г дан кам бўлмаслиги керак. Ушбу цемент қотаѐтган пайтда катта ички зўриқиш ҳосил қилиш ҳисобига арматуранинг тарангланишига олиб келади. Бундай цементларнинг қотиш бошланиши 30 дақиқадан кейин ва охири 4 соатдан кам бўлади. Унинг сиқилишдаги мустаҳкамлиги 1 сут 15 МПа, 28 сут эса –50 МПа бўлиши керак.
Ушбу цемент асосидаги қоришмалар ва бетонлар ѐриқлар ҳосил қилмагани учун газ, бензин, ва ш.к. маҳсулотлар сақлаш омборхоналарида, босим остида ишлайдиган сув иншоотларида ишлатилади.
Паст ҳароратда куйдирилган цемент – биринчи марта Ўзбекистонда профессор Б.И.Нуделман томонидан ихтиро қилинган бўлиб, алинитли цемент деб аталади. Алинитли цемент хомашѐси таркибига калций хлорид (СаCl₂) тузи қўшилади. Хомашѐ таркибига СаCl₂ қўшилиши, цементнинг пишириш ҳароратини 1100-1200⁰С гача пасайтиради. Алинит цементини тайѐрлаш катта миқдорда энергия сарфини тежайди ва иқтисодий самарадорликни оширади.
Алинит цементи таркибида қолган хлор ионлари у асосида тайѐрланган темирбетон конструкциялар арматурасини емириши мумкин. Бундай таъсирни камайтириш мақсадида цемент ѐки бетон таркибига турли хилдаги металлнинг хлорли коррозиясини огохлантирувчи ингибиторлар қўшиш зарур.
Сулфоминерал цементлар САС-фосфатли ўғитлар ишлаб чиқаришда чиқинди ҳисобланган фосфогипс асосида профессор Т.А.Отақўзиев яратган технология асосида ишлаб чиқарилади.
Тез қотувчан юқори мустаҳкамликдаги оддий ва оқ сулфоминерал цементлар фосфогипсга каолинит лойи, бойитилмаган темирли бокситлар ва оҳактошлар аралаштириб тайѐрланган ҳом ашѐни 1200-1250⁰С ҳароратда куйдириб олинади. САС цементларни куйдиришда ѐнилғи сарфи 30% камаяди, айланма хумдоннинг унумдорлиги 25% ортади. САС цементи асосидаги материаллар атмосфера, сув муҳитига, совуққа чидамли бўлади, аммо композицион материал қорилаѐтганда сувнинг сарфи бироз кўпаяди.
САС цементини оддий портландцемент билан 40-60% миқдорда аралаштириб юқори мустаҳкамликдаги ва ўта тез қотувчан цементлар ва улар асосида қурилиш қоришмалари ва бетонлар тайѐрлаш мумкин.

3.