Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

       Favqulotdagi  xodisalarning  turlari  . 

Ularning  tasnifi  asosiga,  oldindan 

muljallab  kuyilgan  yoki  muljallab  kuyilmagan  favqulotdagi  xodisalarga  kiradi  . 

---

 

Bajardi 

Rahbar 

Karimov.M.K 

Fayzullayeva.D 

 

001.002.026.BMI. 2018 y. 

 

Kayd  kilingan  turlarining  1-siga  ijtimoiy  –siyosiy  majorolar,  2-siga  favqulotdagi 

xolatning 3ta snifi(tabiiy ofatlar, texnogen katastrofalar va  «kombinasiyalashgan» 

favqulotdagi xolatlar) kiradi. 

   Favqulotdagi  xolatning  eng  muxim  xususiyatlarining  to’zilish  xususiyatlaridir 

(rivojlanishi), davomiyligi buyicha xama xodisalarni «portlovchi» va «sillik» larga 

bulish  mumkin  .Birinchi  turdagi  favqulotdagi  xodisaning  rivojlanish  davomiyligi 

bir  necha  soniyadan  to  bir  necha  soatgacha  buladi.Bunday  ekstremal  xodisalarga 

tabiiy  ofatlar  va  ayrim  turdagi  texnogen  katastrofalar(yirik  AES  ,TES,  va  boshk) 

misol  bulishi  mumkin  ,2-turdagi  favqulotdagi  xodisalar  rivojlanishi  davomiyligi 

bir necha unlab soatlarda xisoblanishi mumkin. 

Tarqalish  masishtabiga  karab  favqulotdagi  xodisalar:  Lokal(obyektni),maxalliy 

,regional ,milliy va glaballarga tasniflanadi . 

 Lokal 

favqulotdagi 

xodisalar 

xalk 

xujaligining 

ayrim 

obyektlarida 

(korxonalarda,sanoat  tozalash  inshoatlarida,  omborxonalarda    va  narsalar 

saklaydigan  va  boshk)  vjudga  keladi.  Favqulotdagi  xolatning  okibatlari  shu 

obyektlarda o’zlarining kuchlari vao’z resurslari xisobiga yukotiladi. 

Maxalliy -favqulotdagi xodisalar, axoli yashaydigan punktlarda ,shaxarda bir yoki 

bir  necha  tumanlarda  ,  shuningdek  viloyat  doirasida    sodir  bulganlari 

kiradi.Ularning okibatlarin tugatishda viloyat resurslari  jalb kilinadi. 

Regional-favqulotdagi  xolatlar  bir  necha  viloyatlar  xududini  yoki  iqtisodiy 

rayonlarini egallaydi. 

Milliy  -bu  bir  kancha  iqtisodiy  rayonlarning  xududlarini  o’z  ichiga  oladi  ,ammo 

davlat tashkarisiga utib ketmaydi . 

Global  –favqulotdagi  xodisalar  boshka  davlatlarga  xam  tarkaladi.  Bularning 

okibatlari davlat yoki xalkaro birlashmalarning xisobiga tugatiladi. 

Bxopalda  (Xindiston)  va  Chernoblda  (Ukraina)  bulgan  texnogen  katastrofalarni 

texnik –iqtisodiy,me’zoniga asosan lokal favqulotdagi xodisaga ,iqtisodiy buyicha 

–milliyga  ,ijtimoiy-siyosiy  buyicha  esa  xalkaro  rezonansni  inobatga  olgan  xolda 

,xamda  ijtimoiy  –iqtisodiyligi  buyicha  –global  favqulotdagi  xodisaga  kiritish 

mumkin. 

Jadvalda  keltirilgan  boshka  «texnogen  katastrofalar»  xozirgi  adabiyotlarda 

ko’pincha ekologik deb aytiladi. 

Xar  qanday  texnogen  favqulotdagi  xodisaningvujudga  kelishi  ,shu  jumladan 

texnogen  katostrofalarnmng  sodir  bulishida  bosh  rol  ni  odam  uynaydi 

Ekspertlarning  baxolashi  buyicha  odamlarning  xatosi  AES  dagi  ekstremal 

xolatning 

45 

foiz 

aviakatastrofalarning 

60foizi 

va 

dengizdagi 

katastrofalarning80foiz tashkil etadi  

---

 

Bajardi 

Rahbar 

Karimov.M.K 

Fayzullayeva.D