Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

13-Mavzu: ASALARILAR GIGIYENASI

REJA:

1. 
   Asalarioilalariningbiologikxususiyatlari
   
2. 
   Asalariuyalarinijoylashtirishgigienasi.
   
3. 
   Asalari kasalliklarini oldini olish choralari.
   

Adabiyotlar:

1. 
   Кузнецов А.Ф., Демчук М.В.Гигиена сельскохозяйственных животных. Москва, 1991
   
2. 
   Медведский В.И. Содержание, кормление и уход за животными. Минск, 2007
   
3. 
   Кочиш И.И., Калужный Н.С., Волчкова Л.А., Нестеров В.В. Зоогигиена. Москва, 2008
   

Arxeologik tekshirishlarga qaraganda asalarilar eramizdan 60-80 mln. yil oldin paydo bulishgan. Asal slavyanlarning hayotida muhim rol o‘ynagan. Shuning uchun Rossiya guberniyalarda bunga juda katta e’tibor berilgan. Asal eng ko‘p tarqalgan shirinlik bo‘lib undan turli xil shirinlik ichimliklari tayyorlangan. Mumidan esa shamlar ishlab chiqarilgan. XVII - XVIII kelib asalarilarni o‘rmonlardan qishloqlarga ko‘chib (uchib) kelishi boshlangan natijada aholi o‘rtasida ularni saqlash uchun oddiy uyalar qurila boshlangan.

Hozirgi vaqtda asalarilarni boqish va saqlash uchun bir qismli 2-derazali (435x300 mm), 2 - qismli 10-20 derazali (ramkali) uyalar ishlatiladi.

Asalari uyalariga asosan qo‘yidagi talablar qo‘yiladi: ular aniq o‘lchamli bo‘lib issiqlikni yaxshi saqlashi, mikroiqlim ko‘rsatkichlarini me’yorida tashkil etishi kerak. Uyaning hajmi yilning fasliga qarab nazoart qilinishi kerak. Bunday usul ozuqani iqtisod qilishga, kuchini to‘plashga, tashishiga qulaylik yaratib, ishlash engil va oson bo‘ladi.

Asalarilar oilasiga: ishchi asalarilar va ona asalari kiradi. Ona asalari oilada asosiy rolni egallaydi. Ona asalari bo‘lmasa oila yo‘q deganidir. Ona asalarining tuxum qo‘yishi bir yilda 8-9 oy davom etadi. Tuxumdan lichinka chiqib, g‘umbak va yosh asalarini tashkil qiladi.

Ona va ishchi asalarilar – bular urg‘ochi asalarilar hisoblanadi. Ularning urtasidagi farq jinsiy etilishiga qarab aniqlanadi. Ular alohida o‘z funksiyasini bajaradi. Asalarilarni mahsuldorligiga va hayotchanligiga ichki va tashqi ta’sirotlar ta’sir qiladi.

Tashqi ta’sirotlarga – iqlim sharoitlari, yilning fasli, obu-havo, asal beruvchi o‘simliklar, suv havzalari, mineral moddalar, hayvonot olami, atmosfera havosining ifloslanishi, kimyoviy moddalar bilan zaharlanishlar va hakozalar kiradi.

Ichki ta’sirotlarga - asalari uyasining shakli, hajmi, mikroiqlim (harorat, namlik, yorug‘lik, ventilyasiya) uyaning joylashgan joyi, uchib kiradigan teshiklarning katta-kichikligi, uyani kengaytirish, yangilash, asalari kasalliklari, ozuqa zaxirasi va ularni bir joydan ikkinchi joyga kuchirish misol bo‘ladi.