Samarqand veterinariya meditsinasi instituti farmakologiya, toksikologiya va veterinariya sanitariya ekspertizasi va gigiyena kafedrasi

20-21-22-Mavzu: Antigelmentik preparatlarga turli sxemalarda reseptlar yozish


Darsning maqsadi: Bu amaliy mashg’ulotda talabalarga Antigelmentik dori vositalari bo’yicha tuzilgan kurgazmali jadvallar bilan ishlash va preparatlari bilan tanishtiriladi. Xar xil sxemalarda retseplar yozish.
Darsning o’tkazish usuli: kafedrada mavjud bo‘lgan antigelmentik dori moddalari bilan tanishtiriladi.
Dars uchun kerakli jixozlar va vositalar: Albendazol, drontal, evermektin, klozantel,jadvallar, plakatlar_.
Albendazol(Albendazolum).Preparatli shakllari albamel, albamelin, 10% li albazen alben, alvet, vermitan, zamben. Ushbu preparatlar kukun va suspenziya shakllarida ishlab chiqariladi. Preparatlari gemonxoz, trixotrongilidoz, diktiokaulez, monezioz, fassiolioz, dikrotselioz kasalliklarida qo‘llaniladi. Toksik ta’siri juda past. Preparat qabul qilgan mayda shoxli hayvonlar va cho‘chqalarni 10 kundan so‘ng yirik shoxli hayvonlarni esa 14 kundan so‘ng go’shtga so‘yishga ruhsat beriladi.
Sutni esa, antigelmintik berilgandan 4 kun o‘tgandan so‘ng, iste’mol qilishga ruhsat etiladi. Ushbu preparatlarni bo‘g‘oz va qochirish davridagi hayvonlarga qo‘llash taqiqlanadi.
Drontal(Drontal)-preparatli shakllari drontalplyus, transil-K tabletka shaklida ishlab chiqariladi.
Drontal tarkibidagi asosiy ta’sir etuvchi vositalari, prazikvantel va pirantel o‘zaro sinergist ta’sir xususiyatlariga ega bo‘lib, yumaloq va lentasimon gijjalarga qarshi o‘ldiruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Ulardagi asosiy tez ta’sir ko‘rsatuvchi xususiyati, parazit membranasi o‘tkazuvchanligidagi Ca⁺⁺almashinuvini o‘zgarishini prazikvantel ta’sirida yuzaga kelib, natijada ulardagi modda almashinuvi buzilishidan o‘lishga sabab bo‘ladi.
Pirantel preparati xolinergik antagonist sifatida, nikotinga o‘xshash ta’sir ko‘rsatib, nematodlar nerv-muskullar tizimini urab olishi (blakada) tufayli, ularda falajlikni keltirib chiqaradi.
Qo‘llanilishi: Asosan mushuk nematodlari (toksokoroz, ankilostomoz) va sestodlar (teniidozlar, dipilidioz, exinokokkoz) chaqiradigan kasalliklardan ximoya qilish va davolash maqsadlarida qo‘llash tavsiya etiladi. Ichga bir tabletkadan har 10 kg tirik vaznga nisbatda olinib qo‘llaniladi.
Avermektinlar- tarkibi, kimyoviy tuzilishi jixatidan o‘xshash bo‘lgan sakkiz moddadan iborat dori vositasidir.
Avermektinlar streptomyces avermitilis kulturasining hayoti davomida xosil bo‘ladigan mahsulotidir.
Ushbu gurruh preparatlariga ivermektin, pandeks, baymek, ivomek, ivertin,abamektin, doramektin, dektomaks, milbemitsin, moksidektin, (sidektin,) rustoloktin,bulmenktin va boshqalar.
Ko‘rsatilgan preparatlar in’eksiya qilish uchun 1% li eritmalar shaklida xamda kukunlar, tabletka, maz va aralashma premikslar shaklida ishlab ham chiqariladi.
Ushbu preparatlar toksik xususiyatlari jihatidan, yuqori zaharlovchi ta’sirga ega bo‘lgan birikmalar guruhiga kiradi.Og‘iz orqali, asosiy ta’sir etuvchi vositasini oq sichqon va kalamushlarga berilgandagi O’D₅₀ miqdori, 8-50 mg/kg ni tashkil qiladi.Hayvonlar organizmida ularning ta’siri 28 kungacha davom etadi.
Preparatlari, nematodlarni, bit, qon so‘ruvchilar, sarkoptiodoz qo‘zg‘atuvchilarini, lichinkalarini va boshqa bo‘g‘imoyoqlilarni o‘ldiradi.Ushbu preparatlar parazitlar nerv ta’sirot o‘tkazuvchanligini buzadi va asosan gamma-aminli yog‘ kislotasiga ta’sir ko‘rsatib natijada membranaga xlor ionlarini o‘tishini ko‘paytiradi. Hayvonni dori berilgandan keyin 8-42 kun o‘tgandan so‘ng, go‘shtga so‘yish mumkin bo‘ladi.
Bu guruh preparatlari hayvonning immun tizimini ham holsizlantiradi. Shu tufayli ularni sog‘in sigirlar va bo‘g‘oz hayvonlarga berish taqiqlanadi. Teri ostiga 1 ml miqdori, 33 kg hayvonning tirik vazniga nisbatan olib qo‘llaniladi.