Samarqand veterinariya meditsina instituti

4.2.1- jadval 
Payariq tumani qishloq xo`jaligi ko`p tarmoqli fermer xo`jaliklarida ishlab 
chiqarilgan maxsulotlarini sotish bahosi
№ 
Ko`rsatkichlar 
Yillar 
2019 yilda 2017yilga
bisbatan o`zgarishi 
2016 
2017 
2018 
+/- 
% 
1 
G`alla 
545 
712 
1038 
493 
190,5 
2 
Paxta 
1322 
1825 
3294 
1972 
249,2 
3 
Sabzovot
580 
590 
880 
300 
151,7 
4 
Kartoshka 
1067 
1500 
1256 
189 
117,8 
5 
Poliz 
650 
500 
580 
-70 
89,2 
6 
Мeva 
750 
1800 
1650 
900 
220,0 
7 
Uzum 
800 
1500 
1850 
1050 
231,3 
 
4.2.1- jadval ma`limotlaridan ko`rinib turibdiki 2018 yilda g`allani sotish 
bahosi 493 so`mga, paxatani sotish bahosi 1972 so`mga, Sabzovot sotish bahosi 
300 so`mga, kartoshka sotish bahosi 189 so`mga, meva sotish bahosi 900 so`mga, 
uzum sotish bahosi 1050 so`mga oshgan bo`lsa polizchilikda esa pasaygan
 
 
 
 
 
 
 

---

~ 28 ~ 
4.3. Foyda summasi, rentabelik darajasi va qo`shimcha tarmoqda ularni 
oshirish yo`llari 
Foyda korxona faoliyatining muhim iqtisodiy ko‘rsatkichi bo‘lsada, uning 
samaradorligini to‘la tavsiflab bermaydi. Korxona faoliyati samaradorligini 
aniqlash uchun natijalarni (foydani) xarajatlar yoki bu natijalarga erishish uchun 
sarflangan resurslar bilan solishtirish lozim Korxonada foyda turli xil faoliyat 
natijasida olinishi mumkin. Barcha foydalar yig‘indisi korxonaning yalpi foydasini 
tashkil qiladi. YAlpi foydaning tarkibiy elementlari quyidagilardan iborat: 

bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat va mahsulot sotishdan olingan foyda;

asosiy fondlar, shuningdek, korxonaning boshqa mulki sotishdan olingan 
foyda;

korxonaning moliyaviy faoliyati orqali olinuvchi foyda. Foydani 
taqsimlash tamoyillari quyidagilardan iborat bo‘ladi:

korxonaning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyat natijasida oladigan 
foydasi davlat va korxona o‘rtasida xo‘jalik sub’ekti sifatida taqsimlanadi;

foydaning davlatga to‘lanuvchi bir qismi soliq va yig‘imlar ko‘rinishida 
byudjetga kelib tushadi. Soliqlar tarkibi va foizi, ularni hisoblash tartibi va 
byudjetga to‘lanuvchi boshqa to‘lovlar qonunchilik tomonidan belgilanadi;

soliqlar to‘langandan so‘ng korxona tasarrufida qoluvchi foyda miqdori, 
uning ishlab chiqarish hajmini oshirish hamda ishlab chiqarish va moliyaviy 
faoliyat natijalarini yaxshilashdan manfaatdorligini kamaytirmasligi lozim.
Korxonada foydani oshirishning asosiy yo‘llari. Har bir korxonada foydani 
oshirish bo‘yicha rejali chora-tadbirlar ko‘zda tutilishi kerak. Umuman olganda, 
bunday choratadbirlar quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin:
* ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdorini oshirish;
* ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirish;
* ortiqcha asbob-uskunalar yoki boshqa mulkni sotib yuborish yoki ijaraga 
berish; * moddiy resurslar, ishlab chiqarish quvvatlari va maydonlari, ishchi kuchi 
va ish vaqtidan unumliroq foydalanish hisobiga mahsulot tannarxini pasaytirish;
* ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish;
* mahsulot bozorini kengaytirish va hokazolar. Rentabellik ko‘rsatkichlari 
korxona faoliyati qanchalik foyda keltirishini ko‘rsatadi.
Quyida korxona faoliyatining samaradorligini tavsiflovchi rentabellikning 
asosiy ko‘rsatkichlari keltirilgan. Korxona faoliyatining samaradorligini 
tavsiflovchi rentabellikning asosiy ko‘rsatkichlari quyidagicha:

---

~ 29 ~ 
1.
Aktivlar rentabelligi. (Ra): u erda: