Samarqand

Koʻchkunchixon, Koʻchim (1452—1530) - Shayboniylar sulolasidan boʻlgan xon.

Abulxayrxon va Robiya Sulton begim (Ulugʻbek mirzoning qizi)ning farzandi. Shayboniyxon tomonidan Turkiston viloyati hokimi etib tayinlangan (1503—09). Movarounvaxr xoni (1510— 30). Shayboniylarning Movarounnahrni bosib olish uchun qilgan yurishlarida faol ishtirok etgan.

• Registonning janubiy tomonida xalq orasida “Childuxtaron” deb atalmish xonaqoh va maqbaralar joylashgan edi. Ularni Koʻchkunchixon qurdirgan edi va Tillakori madrasasiga qo’sh qilib bunyod etilgan edi. U 1904-yilgi zilziladan so’ng xarobaga aylanib, 1910-yili butunlay buzilgan va o’rni maydon bo’lib qolgan. 100 yil orasida oxirgi ko’rinishini olgan bu Registonni ko’rish ishtiyoqida butun dunyodan sayyohlar tashrif buyurishadi.

Chorsu — Samarkand (Registon)yazxm chorrahada joylashgan usti berk bozor-tim (18-asr). Tarixiy manbalarga kura, Tuman ogʻo tomonidan qurilgan. Telpakfurushon timi (14-asr oxiri) taxminan Ch.ning oʻrnida boʻlgan.

• Binoning tashqI devorlari 12 qirrali prizmani hosil kiladi. Olti tarafga qaragan ravoqlar va ular orqasidagi yoʻlaklar shaharning asosiy koʻchalari yoʻnalishlari boʻyicha qurilgan. Ravoqli tomonlarning oraliqlarida tarxlari uchburchak shaklida boʻlgan doʻkonlar joylashgan.

• Yoʻlaklar usti kichik gumbazlar bilan, markaz katta gumbaz bilan yopilgan. Ch. yoʻlaklarining 6 ta boʻlgani shahar darvozalari soniga ishora — ramziy maʼnosi bor. Yoʻlaklarning yoʻnalishlari Registon madrasalari tomonlariga ham moye kelgan. Ch. binosi hozir ham attorlik doʻkonlari majmui.

Ishratxona — Temuriy Abu Said tomonidan qurilgan Samarqanddagi meʼmoriy yodgorlik (1397—98). Bogʻi Dilkusho oʻrtasidagi koʻshk binosi. I. ning meʼmoriy shakllari, nafis bezaklari xashamatli.

• Baland devor bilan oʻrab olingan bogʻ oʻrtasidagi kurkam imorat — koʻshki Dilkusho (tarhi 30x22,4 m) peshtoqining ikki qanotiga ikki oshyonli xonalar yondoshgan. Izorasi toshdan, bezaklari silliq gʻishtdan, choklari fe-ruza va lojuvard rang koshin bilan qoplangan. Peshtoq ravogʻi ichida yana bir kichik ravoq boʻlib, uning ichki devoriga izora ishlangan. Ikki yonidagi kichik eshikchalar va darvoza orqali ichkariga kirilgan. Ikki oshyon balandligidagi katta xonaqoh — miyonsaroy (tarhi 8x8 m) toʻridagi eshik orqali tashqariga chiqilgan

•  Jan. dan 3 xonali saroyga oʻtiladi. Shim. dan esa mexrobli, uzunchoq xonai xos (taxminlarga koʻra, koʻshk masjidi)ga oʻtilgan. Mi-yonsaroyning tashqi burchaklarida 4 aylana zina boʻlib, ular orqali yuqoridagi oshyon xona (hujra)larga va gumbaz tomga chiqilgan. Miyonsaroy ostidagi 8 qirrali yer osti "sardoba" — tagxonasida saroy mulki va oziqovqat mahsulotlari saqlangan. Tagxona izorasi koshin va toshdan ishlangan.