Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

Oldingi blok bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan 
kanallar bloki.
Ushbu bo‘limda kompaniyaning asosiy mijozlari 
bilan 
sheriklikni 
saqlashning 
o‘ziga xos texnologiyalari 
tasvirlangan. Ushbu blok uchun asosiy savollar: 
1. Mijozlar bilan munosabatlar qaysi kanallar orqali amalga 
oshiriladi? 
2. Hozir mijozlar bilan qanday aloqa o‘rnatilmoqda? 
3. Ushbu kanallar bir-biri bilan qay darajada bog‘liq? 
4. Kanallarning qaysi biri eng yaxshi ishlaydi? 
5. Kanallarning qaysi biri eng arzon? 
6. Mijozlar bilan aloqa kanallari ularning biznesiga qanday 
singdirilgan? 
Ushbu sohaning asosiy xususiyatlari mijozlar bilan aloqa 
kanallarining quyidagi xususiyatlaridan iborat: 
1) xabardorlik (xaridorlarning mahsulot yoki xizmat 
to‘g‘risida xabardorligi qanday oshadi); 
2) baholash (xaridorlarga tovarlar yoki xizmatlarning 
sifatini baholash uchun qanday imkoniyat beriladi); 
3) xarid qilish (mijoz mahsulot yoki xizmatni aynan qanday 
qilib sotib oladi); 
4) yetkazib berish (qiymat mijozlarga qanday yetkazib 
beriladi); 
5) sotishdan keyingi xizmat (sotuvdan keyin mijozlar bilan 
munosabatlar qanday o‘rnatiladi). 

---

94 
Alohida ta’kidlash joizki, nafaqat xaridorlar bilan o‘zaro 
aloqa kanallarini, balki sotib olishdan oldin va keyin ham xizmat 
ko‘rsatish vaqtini aniqlash kerak. 
Masalan, Bankning o‘z mijozlariga munosabatini tubdan 
yaxshilashning asosiy shartlaridan biri bu xizmatlar sifati ustidan 
total nazoratni joriy qilishdir. Buning uchun mijozlar bilan aloqa 
qilishning maxsus kanalini - xizmat ko‘rsatish sifatini baholash 
uchun maxsus moslamalarni joriy etish zarur edi. 
Osterwalder modelining huquqini yoki boshqacha qilib 
aytganda daromad qismini to‘ldirish, “daromad oqimlari” deb 
nomlangan blokdir. Ushbu blokda siz quyidagi savollarga javob 
berishingiz kerak: 
1. Iste’molchilar aslida nimani to‘lashga tayyor? 
2. Ular hozirda nimani to‘lashmoqda? 
3. Hozir ular qanday qilib to‘laydi? 
4. Ular qanday qilib to‘lashni afzal ko‘rishadi? 
5. Daromad oqimlari kompaniya faoliyati uchun qanchalik 
muhim? 
Daromad keltiradigan asosiy imkoniyatlar: 
1) aktivlarni sotish; 
2) ijara; 
3) obuna; 
4) lizing; 
5) vositachilik komissiyasi; 
6) reklama; 
7) belgilangan narxlar (turli usullar); 
8) dinamik narxlar (turli usullar). 
Asosiy nuqta - bu daromad olishning o‘ziga xos 
mexanizmi. Naqd va naqd pulsiz ham bo‘lishi mumkin. 
Kompaniyaning mijozlari bilan munosabatlarni o‘rnatishda buni 
e’tiborga olish muhimdir. Masalan, Flickr o‘zining biznes modelini 
o‘zgartirishi va xaridorlarga fotosuratlarni bepul saqlash joylari 
bilan mashhur. Ammo pul oqimlari fotosuratlarga kirishning 
qo‘shimcha xizmatlaridan kelib chiqadi. 

---

95 
Kelajakda Osterwalder modelining chap (sarflanadigan) 
qismini to‘ldirishni boshlash kerak. Birinchi blok asosiy resurslar 
blokidir. Ushbu blok kompaniyaning ishlashi uchun zarur bo‘lgan 
manbalar to‘g‘risida ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Blokning 
asosiy savollari quyidagicha: 
1. Kompaniyaning qiymat taklifi qanday asosiy resurslarni 
talab qiladi? 
2. Muvaffaqiyatli tarqatish uchun qanday resurslar kerak? 
3. Mijozlar bilan munosabatlarni saqlash uchun qanday 
manbalar kerak? 
4. Daromad olish uchun qanday resurslar kerak? 
Ushbu sohaning asosiy xususiyatlari va manba turlari: 
1) moddiy resurslar; 
2) nomoddiy aktivlar; 
3) kadrlar bo‘limi; 
4) moliyaviy manbalar. 
Ushbu sohaning muhim xarakteristikasi - bu inson 
resurslariga bo‘lgan ehtiyoj. Faqat sonni emas, balki asosiy 
xodimlarning xususiyatlarini ham tushunish muhimdir. Masalan, 
500 Startups Business Accelerator (Silikon vodiysidan) direktori 
Deyv Makkerning so‘zlariga ko‘ra, har qanday startapning asosiy 
afzalligi biznes g‘oyasi emas, balki inson resurslari asosiy 
ahamiyatga ega bo‘lgan jamoadir. 
Osterwalder modelining xarajatlar qismining navbatdagi 
bloki “Asosiy faoliyat” (asosiy faoliyat) blokidir. Ushbu blok 
kompaniyaning asosiy biznes jarayonini tavsiflaydi. Ushbu blokni 
to‘ldirganda quyidagi savollarga javob berish kerak: 
1. Kompaniyaning qiymat taklifi qanday asosiy faoliyatni 
talab qiladi? 
2. Tarqatish kanallarini qurish uchun zarur bo‘lgan qanday 
asosiy tadbirlar mavjud? 
3. Mijozlar munosabatlari talab qiladigan asosiy faoliyat 
turlari qanday nomlanadi? 
4. Mijozlardan daromad olish uchun zarur bo‘lgan qanday 
asosiy harakatlar talab qilinadi? 

---

96 
Faoliyatning asosiy toifalari: 
1) ishlab chiqarish faoliyati; 
2) muammoni hal qilish faoliyati; 
3) mijozlar jamoasini shakllantirishga qaratilgan tadbirlar. 
Biznes jarayonlari ishlab chiqarish jarayonlari bilan 
chegaralanib qolmasligini tushunish muhimdir. Marketing va 
xaridorlar bilan munosabatlarni o‘rnatishning boshqa usullariga 
ham e’tibor qaratish lozim. Masalan, Zappos poyabzal 
kompaniyasi xaridorlarga g‘amxo‘rlik qilishi bilan mashhur. 
Kompaniyaning ko‘plab sa’y-harakatlari aynan mijozlar jamoasini 
shakllantirishga 
qaratilgan 
bo‘lib, ular o‘zlari mahsulot 
evangelistlari(xushxabarchi) bo‘lishadi. 
Osterwalder modelining oldingi bloklari “Asosiy sheriklar” 
blokidir. Ushbu blok kompaniya faoliyatini amalga oshirish 
mumkin bo‘lgan hamkorlik tufayli ushbu sheriklarni tavsiflaydi. 
Blokning asosiy muammolari quyidagilardan iborat: 
1. Kompaniyaning asosiy sheriklari kimlar? 
2. Kompaniyaning asosiy yetkazib beruvchilari kimlar? 
3. Kompaniya sheriklardan qanday asosiy manbalarni 
oladi? 
4. Kompaniya sheriklari tomonidan olib boriladigan asosiy 
faoliyat turlari qanday? 
Hamkorlarni 
rag‘batlantirishning 
asosiy 
usullari 
quyidagilar: 
1) 
hamkorlikni 
optimallashtirish 
va 
xarajatlarni 
kamaytirish; 
2) hamkorlik xavfini kamaytirish; 
3) aniq manbalarni sotib olish. 
Hamkor munosabatlarining asosiy qismi nafaqat resurslarni 
sotib olishdir. Bunday aloqalar uzoq muddatli hamkorlik uchun 
asos bo‘ladigan yaxshi tuzilgan biznes jarayonlarini talab qiladi. 
Masalan, McDonalds biznesining asosini kompaniyaning reklama 
aloqalarida faol ta’kidlangan mahalliy yetkazib beruvchilar bilan 
aloqalar 
o‘rnatish tashkil etadi. Shu tarzda sheriklar 
kompaniyaning asosiy biznesini rivojlantirishga yordam beradi. 

---

97 
Osterwalder modelining xarajatlar qismining so‘nggi bloki 
“Xarajatlar tarkibi” blokidir. Ushbu blok kompaniya faoliyatini 
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan xarajatlarni tavsiflaydi. 
Blokning asosiy muammolari quyidagilardan iborat: 
1. Kompaniya biznesidagi eng muhim xarajatlar qanday? 
2. Qaysi resurslar juda qimmat? 
3. Qaysi faoliyat turlari juda qimmatga tushadi? 
Xarajatlarning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
1) doimiy xarajatlar; 
2) o‘zgaruvchan xarajatlar; 
3) miqyosni tejash imkoniyati.
Shuningdek, 
biznes 
xarajatlarni 
tejash 
va 
ularni 
optimallashtirish yoki mijozlar uchun taklif qiymatini oshirish 
orqali yashayotganligini aniqlash kerak. Masalan, Hamkorbanki 
bozor ulushining ulkan o‘sish sur’ati bilan ajralib turadi. 
Muvaffaqiyatning asosiy omillaridan biri bu umumiy xarajatlarni 
tejashdir. Masalan, kompaniyada boshqa banklardan farqli o‘laroq, 
mijozlarning ofislar tarmog‘i mavjud emas.