Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

5. Innovatsion bozorda joylashishning o‘ziga xosligi 
Bozorga innovatsion mahsulot yoki xizmatni taqdim 
etishda 
kompaniyalar 
bozorni 
joylashuvi 
bilan 
bog‘liq 
muammolarga duch kelmoqdalar (maqsadli auditoriya ongida 
mahsulot yoki xizmat imidjini shakllantirish).
Bozorda ko‘plab yangiliklarning joylashuvi quyidagi 
muammolarni o‘z ichiga oladi: 

---

158 
1) iste’molchilarning kompaniya innovatsion mahsuloti 
yoki xizmatidan xabardorligi pastligi; 
2) ko‘pincha innovatsion mahsulot yoki xizmat bozori 
yangi bo‘lib, ba’zida u shunchaki mavjud emas; 
3) mahsulotni ilgari surish uchun cheklangan moliyaviy 
imkoniyatlar. 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, ko‘pincha yangi bozorga 
kirishda novator dastlab faqat umumiy mahsulotni taklif qiladi va 
iste’molchilarning firma yoki brendga past darajada sodiqligi ham 
butun mahsulotning past darajasi bilan bog‘liq. 
Ushbu muammolarning barchasi bozorda innovatsion 
mahsulotlar va xizmatlarni joylashtirishning foydali xususiyatlarini 
tushunishga batafsil yondashishni talab qiladi. 
Ushbu 
muammolarga 
qaramay, 
innovatsiyalarning 
joylashuvi o‘ziga xos e’tiborga loyiq afzalliklarga ega. 
Birinchidan, agar kompaniya yangi bozorga kirsa va aslida ushbu 
bozorni yaratadigan bo‘lsa, unda u o‘zini sanoat yetakchisi yoki 
kompaniya №1 sifatida egallash imkoniyatiga ega. 70-yillarda Al 
Rays va Jek Trout ta’kidlaganidek, agar bozorda yetakchi 
bo‘lmasa, u holda kompaniyaning o‘zini ushbu sohaning yetakchisi 
deb e’lon qilishi, rasmiy ravishda bitta bo‘lmasa ham [5.25]. Agar 
biz rivojlanib kelayotgan bozor haqida gapiradigan bo‘lsak, u 
yerda kompaniya hali ham yagona bo‘lib qolsa, u holda eng foydali 
strategiya iste’molchilar ongida kompaniya nomini (tovar belgisi, 
mahsulot) butun mahsulot liniyasi nomi bilan identifikatsiyalashni 
yaratish bo‘lishi mumkin. Skot deb nomlangan yopishqoq lenta 
ishlab chiqargan Amerikaning 3M kompaniyasi ham shunday qildi 
va bugungi kunda barcha ofis yopishqoq lentalari shunday 
nomlangan. Boshqa kompaniyalar ham xuddi shunday joylashuvga 
ega edilar va mahsulotlarni butunlay yangi bozorlarga olib 
chiqdilar. Bu esa ko‘plab uy markalariga aylandi: yopishtiruvchi 
gips, kerosin, grammofon, aspirin, linolyum, jip, diktofon, Keds, 
vinchester, jakuzi, pampers - bularning barchasi ular innovatsion 
kompaniyalar brendlari yoki ularning yangi mahsulotlarining 
brendlari bo‘lgan va ba’zilari hanuzgacha qolmoqda. 

---

159 
Ikkinchidan, yangilikning mohiyati shuni anglatadiki, 
mahsulot yoki xizmat uni o‘xshash mahsulot yoki xizmatlardan 
ajralib turadigan xususiyatga ega. Va bu xususiyatni tez-tez 
joylashishni aniqlash uchun asos sifatida ishlatishga haqli. 
Agar mavjud bo‘lmagan yoki dastlabki bozor haqida 
gapiradigan bo‘lsak, innovatsiyalarni joylashuvi mahsulotning 
o‘ziga xos xususiyatlariga asoslangan bo‘lishi kerak. Agar 
innovatsion mahsulot allaqachon mavjud bo‘lgan raqobatbardosh 
bozorga kiritilsa va yangilikning o‘zi takomillashadigan yoki hatto 
yolg‘on yangilik bo‘lsa, unda pozitsiya umuman an’anaviy tovarlar 
va xizmatlarning joylashuvidan farq qilmaydi. Umuman olganda 
yangilik uchun bozorning hayot sikli bosqichiga qarab quyidagi 
joylashish bo‘yicha tavsiyalarni ajratish mumkin: 
1. Dastlabki bozor - mahsulotga yo‘naltirish (ko‘k okean 
strategiyasi, 
yangi 
bozorni 
yaratish, 
lateral 
marketing, 
diversifikatsiya); 
2. Kech bozor - bozorga yo‘nalish (qirmizi okean 
strategiyasi, bozor segmentatsiyasi, differentsiatsiya).