79
Texnologiyalarni
uzatish
markazlari
qoida
tariqasida
universitetlarda lokalizatsiya qilinadi, ilmiy-tadqiqot ishlari
natijalarining tijorat ahamiyatini baholaydi hamda tijoratlashtirish
strategiyasini ishlab chiqadi, patent olish uchun ariza beradi, loyiha
ishtirokchilarining mulk huquqlarini
himoya qiladi hamda ular
orasida royalti taqsimlaydi. Shuningdek, sarmoyalarni jalb qiluvchi
kompaniyalar oldindan tuzilgan sxema bo‘yicha universitet
xodimlariga intellektual mulk masalalari bo‘yicha maslahat beradi.
Texnologiyalarni uzatish markazlari foyda keltiradigan o‘zini o‘zi
ta'minlaydigan markaz sifatida tashkil etilmagan bo‘lsa-da, AQSh
tajribasi shuni ko‘rsatadiki, ular oxir-oqibat taxminan 8-10 yil
ichida o‘zini o‘zi ta’minlay oladigan darajaga yetib keladi.
Texnologiyalarni uzatish markazlarning tashkiliy-huquqiy
shakllari universitetning tarkibiy bo‘linmasi yoki notijorat
sherikligi hisoblanadi.
Texnologiyalarni
uzatish
markazlarni
yaratishning
konseptual g‘oyasi va maqsadi mintaqalarning iqtisodiy o‘sishiga
yordam berishdir. Texnologiyalarni uzatish markazlari atrofida
biznes-inkubatorlar shakllantiriladi va kompaniyalar raqobat
asosida startap mablag‘larini olishlari mumkin deb taxmin qilinadi.
Rivojlangan mamlakatlarning amaliyoti shuni ko‘rsatadiki,
fundamental tadqiqotlardan ularning natijalarini tijoratlashtirishga
o‘tishni
aniq tashkil qilmasdan, universitet fanlari bilan yuqori
samaradorlikka
erishish
mumkin
emas.
Ushbu
vazifa
universitetlarning kuchidan tashqarida, chunki hozirgi ilmiy-
tadqiqot ishlari darajasi juda qimmatga tushadi va texnologiya
uzatish
zanjirining
bo‘g‘inlarini
bog‘laydigan
hukumat
mexanizmlarining
yo‘qligi
innovatsion
jarayonning
samaradorligiga salbiy ta’sir qiladi.
Texnologiyalarni uzatish markazlarining asosiy vazifalariga
quyidagilar kiradi:
1. Intellektual faoliyat (IF)
natijalarini himoya qilish
strategiyasini ishlab chiqish va IF mavjudligining dastlabki
bosqichida undan foydalanishning rejasiga muvofiq uni huquqiy
muhofaza qilishning yetarli shaklini aniqlaydi. Texnologiyalarni
80
uzatish markazlarining ushbu funksiyasi potensial bozorni izlash
va tahlil qilishni, yangi texnologiyalarni qo‘llash chegaralarini, uni
(va unga yaqin texnologiyalarni) mamlakatda va chet elda
rivojlantirishni, ichki va xalqaro patentlarni
olish imkoniyatlarini,
qo‘shni texnologiyalarni rivojlantirish istiqbollarini (agar kerak
bo‘lsa, patent soyaboni yaratish) o‘z ichiga oladi.
2. Patent tadqiqotlarini o‘tkazish (patent darajasi va boshqa
ma’lumotlar) asosida iqtisodiy ob’ektlarning texnik darajasi va
rivojlanish tendensiyalari, ularning patentga layoqati,
patentning
sofligi, raqobatbardoshligi (maqsadga muvofiq foydalanish
samaradorligi) bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazish).
3. IFni huquqiy himoya qilish tartibini amalga oshirish, shu
jumladan:
1) ixtironing mohiyatini aniqlash va shakllantirish bo‘yicha
IF mualliflari bilan maslahatlashish va birgalikda ishlash;
2) ariza hujjatlarini patentlashtirishning ma’muriy qoidalari
va agar kerak bo‘lsa, Yevropa Patent idorasi, Amerika Qo‘shma
Shtatlari Patent va savdo markazi idoralari talablariga muvofiq
tayyorlash;
3) tijorat sirlari va IF haqida ma’lumotning
maxfiylik
rejimini ta’minlash;
4) patent va boshqa to‘lovlarni, shuningdek royaltini o‘z
vaqtida to‘lanishni ta’minlash;
5) moddiy bo‘lmagan aktivlar sifatida byudjetni hisobga
olish bo‘yicha IFni qabul qilish uchun tahliliy va axborot
materiallarini tayyorlash;
6) intellektual mulk ob’ektlarini himoya qilish imkoniyatlari
bo‘yicha barcha turdagi axborot, tahliliy va maslahat ishlarini olib
borish. Ushbu vazifa turli treninglar, seminarlar, mentorlik
dasturlarini
tashkil etish, axborot materiallarini nashr etish va
tarqatish orqali amalga oshiriladi.
Hozirgi
kunga
qadar
O‘zbekistonda
innovatsion
infratuzilmaning yaxlit tizimi shakllanmagan, bu esa ilmiy
yutuqlarni tijoratlashtirishni to‘siqsiz amalga oshirishga imkon
beradi.
81
Shuni tan olish kerakki, yuqorida aytib o‘tilgan innovatsion
infratuzilmani rivojlantirish shakllarini O‘zbekiston iqtisodiyotida
mavjud bo‘lgan o‘ziga xos sharoitlarni hisobga olmagan holda
to‘g‘ridan-to‘g‘ri qarz olishga urinishlar muvaffaqiyatli bo‘lmadi.
Ushbu davrda yaratilgan innovatsion va texnologik
markazlar, texnoparklar, maxsus iqtisodiy zonalar,
venchur
fondlari faoliyati natijalari unchalik taskin topmadi. Binobarin,
milliy innovatsion tizimning muhim elementi sifatida innovatsion
infratuzilmani rivojlantirishning yangi shakllarini izlash zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: 
