Samarqand qishloq xo’jalik instituti qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti «Umumiy texnika fanlari va hayot faoliyati xavfsizligi»

 
Portlovchi moddalar yordamida payvandlash 
Bu usulda payvandlanuvchi zagotovkalarning biriga 
portlovchi modda o‘rnatiladi va u portlaganda juda katta 
tezlikda ikkinchisiga urilib, plastik deformatsiyalanib, 
payvandlanadi 
(38-rasm). 
Payvandlanadigan 
zagotovkalar
2
va 3 bir-biriga α burchak ostida yoki 
parallel qilib h oralikda o‘rnatiladi. Zagotovka 3 sirtiga 
portlovchi modda 4, unga detonator 5 o‘rnatiladi. 
Detonator zaryadi yondirilishi bilan modda portlab, 
xosil bo‘lgan kuchli to‘lqin uni 1,5 — 2 km/s tezlikda 
butun yuzi bo‘yicha katta bosim (10
5 
atm) bilan 
ikkinchi zagotovkaga uradi. Bunda ularning sirtidagi 
oksid pardalar parchalanib plastik deformatsiya tufayli 
darhol payvandlanadi. 
Nazorat uchun savollar 
1. Diffuzion payvandlashni tushuntiring? 
2. Ishqalanish kuchi yordamida payvandlashni tushuntiring? 
3. Ultratovush yordamida payvandlashni tushuntiring?
4. Portlovchi moddalar yordamida payvandlashni tushuntiring?
37-rasm.
Ultratopush 
yordamida 
payvandlash 
sxemasi: 
1 – magnitostriksion 
tebratkich: 2 – cho‘lg‘am; 3 – 
to‘lqin uzatkich; 4 – uchlik; 
5– edektrod; 6 – zagotovka 
38 – rasm. Portlovchi 
moddalar yordamida 
payvandlash: 
1 – bikr nasos; 2, 3 – 
zagotovkalar; 4 – zaryad; 
5 – detanator

---

41 
13. Mavzu:
Cho‘yan va rangi metallarni payvandlash 
Reja: 
1.
Cho‘yanni payvandlash 
2.
Mis va uning qotishmalarini payvandlash 
3.
Alyuminiy va uning qotishmalarini payvandlash 
Cho‘yanni payvandlash 
Amalda ko‘pincha, cho‘yan quymalarda uchraydigan nuqsonlar (darzlar, 
g‘ovakliklar va boshqalar) ni tuzatishda, shuningdek, remont ishlarida payvandlashdan 
foydalaniladi. 
Odatda, cho‘yanlar tarkibida 2,6-3,6 % uglerod bo‘lishi, qotishmaning po‘latga 
nisbatan mo‘rtligi, qizdirilganda hossalarining keskin yomonlashishi sababli 
payvandlashda ayrim qiyinchiliklar tug‘iladi. Jumladan, payvand chokning oq cho‘yan 
strukturasiga ega bo‘lishi kesib ishlashni qiyinlashtirsa, katta ichki zo‘riqish 
kuchlarining hosil bo‘lishi darzlar paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Yuqorida 
qayd etilgan qiyinchiliklarga qaramay, cho‘yanlarni gaz alangasida elektrik yoy 
yordamida, elektrik-shlak usulida va termit bilan payvandlash mumkin. 
Payvandlanadigan buyumning shakliga, o‘lchamlariga qarab amalda kutilgan 
puxtalik talablariga ko‘ra payvandlash usuli va texnologiyasi belgilangan.