Samarqand qishloq xo’jalik instituti qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti «Umumiy texnika fanlari va hayot faoliyati xavfsizligi»

Diffuzion payvandlash 
Metallarning 
kontakt 
yuzalari 
yuqori 
temperaturagacha qizdirilganda atomlarning o‘zaro 
diffuziyalanishi tufayli payvandlanishi 
diffuzion 
payvandlash deyiladi.
Bu usulda radio va elektro 
texnika asbobsozligi va sohalarda metallarni 
payvandlashda 
keng 
fydalaniladi. 
Payvandlanuvchi metallar moy va zangdan 
tozalangach, havosi surilgan (10
-1
– 10
-3
Pa 
bosimli) qurilma kamerasiga kiritiladi va zarur 
temperaturagacha qizdiriladi, keyin muayyan 
bosim bilan siqilib ma’lum vaqt saqlanadi. Bunday 
sharoitda 
payvandlanuvchi 
yuza 
atomlari 
diffuziyalanib atomlararo bog‘lanish sodir bo‘ladi 
(35 - rasm). masalan titan qotishmalarini 
payvandlashda qizdirish temperaturasi 800 – 
1000
O
S, bosim 5 – 10 MPa qizdirish vaqti 5 – 10 
minut bo‘ladi. 
Ishqalanish kuchi yordamida payvandlash. 
Bu usulda payavndlanuvchi zagatovka yuzalari uzaro ishqalanganda ajralib 
chiquvchi issiqlik hisobiga qizib, bosim ta’sir ettirib payvandlandi. Buning uchun 
payvandlanuvchi 
zagatovkaning 
biri 
payvandlash 
mashinasining 
aylanuvchi 
moslamasiga, ikkinchisi aylanmaydigan qismiga mahkam o‘rnatiladi. Keyin 
zagatovkaning biri ma’lumtezlikda aylantarilab biri ikkinchisiga o‘q bo‘ylab ma’lum 
kuch bilan qisiladi.
Zagotovkalar 
toretslari 
bo‘yicha 
ishqalanganda yuzalar bir necha sekundda 
qizigach, kontakt yuzalardagi oksid pardalar 
bosim 
ostida 
parchalanib 
plastik 
deformatsiyalanishi natijasidi payvandlanadi (36 - 
rasm). bunda kotakt yuzalarda ajraluvchi issiqlik 
miqdori 
materiallarning 
ishqalanish 
koefitsientiga, 
aylanish 
tezligiga, 
bosimga 
bog‘liq. Bu usulda zagotovkalarning payvandlash 
yuzalarini kir, zangdan tozalash talab etilmaydi. 
Lekin payvandlanuvchi zogatovkalarning o‘qi bir 
– biriga to‘g‘ri kelishi shart. Bu usul kesim 
yuzasi 50 – 10000 mm
2
bo‘lgan chiviqlar, trubalar, parmalar, metchiklar 
zagotovkalarini payvandlashda qo‘llaniladi. Masalan, diametri 50 mm li uglerodli 
po‘lat chiviqlarni payvandlashda zagotovkalarning biri minutdagi aylanishlar soni 400,