Samarqand qishloq xo’jalik instituti “qishloq xo‟jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash va qayta ishlashni tashkil etish” kafedrasi

nav almashtirish
deb ataladi. 
 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A 
001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

4.ATROF MUHIT VA MEHNAT MUHOFAZASI 
 
Mehnat jarayonida, odam ishlab chiqarish xonasida ma‟lum meteorologik 
sharoit ta‟sirida bo„ladi. Mikroiqlim xona ichki muhitining iqlimi hisoblanadi. 
Ish 
doirasidagi havo mikroiqlimining asosiy me‟yorlashtirilgan 
ko„rsatkichlariga quyidagilar kiradi: harorat (t,foiz), nisbiy namlik (φ,foiz) va 
havoning harakat tezligi (V,foiz).
Mikroiqlimning parametrlariga va odam organizmining holatiga, har xil 
qizdirilgan yuzalarning issiqlik nurlanishining intensivligi (J,Vt/m
2
) ta‟sir qiladi, 
ularning harorati ishlab chiqarish xonasining haroratidan yuqori turadi. 
Havoning namligini aniqlash uchun psixrometr tekshirilayotgan nuqtaga 
poldan 1,5 m balandlikda osib qo„yiladi. Asbob ko„rsatgan raqamlar yoz kunlari 4-
5 minutdan keyin, qishda esa 15-20 minutdan so„ng yozib olinadi. 
Mutlaq namlik (A) quyidagi formula orqali topiladi: 
Aqf-0,5(tk-tn)B/10 
bunda: f – nam termometr haroratidagi suv bug„larining maksimal 
kuchlanishi; 
tk – quruq termometrning ko„rsatkichi, 
0
C; 
tn – nam termometrning harorati, 
0
C; 
V – atmosfera bosimi, Pa; 
0,5 – doimiy psixometrik koeffitsiyent.
Ma‟lum haroratdagi havoning nisbiy namligi ( ) havodagi suv bug„larining 
xaqiqiy miqdori D(g/m
3
) suv bug„ining miqdoriga nisbati, shu haroratda havoning 
to„yinganligi D
0
(g/m
3
) quyidagicha aniqlanadi: 
D 100 
D
o
= φ q
Agar ishlab chiqarish xonasida har xil issiqlik manbalarining harorati 
odamning tana haroratidan yuqori bo„lsa, unda ulardagi issiqlik beixtiyor haroratli 
past jismlarga o„tadi (ya‟ni odamga).
Ma‟lumki, issiqlikning taqsimlanishi printsip jihatdan har xil, uchta eng sodda 
usullar bilan farqlanadi: issiqlik o„tkazuvchanlik, konvektsiya va issiqlik 
nurlanishi. 
1.
Ishlovchi kishi xavf manbaiga bevosita tekkanda yoki undan ma‟lum 
oraliqda turganida jaroxat olishi mumkin. Xavfli doira deganda odamning xayoti 
va salomatligi uchun xavfli ishlab chiqarish omili doimo ta‟sir etib turadigan yoki 
vaqti-vaqti bilan paydo bo‟ladigan makon (joy) tushuniladi. 
Xavfli doiraga misol tariqasida yuk ko‟tarish vositalari bilan siljitilayotgan 
yuk atrofidagi, aylanayotgan zanjirli, tasmali va kardanli o‟zatmalar atrofidagi joy 
tushuniladi. Mashinalarning aylanayotgan qisimlaridagi tashqariga chiqib 
turadigan elementlar (boltlar, shpilkalar, shpintlar) ayniqsa xavfli doira 
xisoblanadi, ular ishlayotgan kishining sochini, kiyimini ilashtirib ketishi mumkin. 
Mashinalarning qisimlari birg‟biriga qarab aylanganda (paxta terish mashinalari 
shpindelli barabanlarining yonma-yon joylashgan juvftlari) xavfli doiraga tortib 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A