Samarqand iqtisodiyoti va servis instituti a. N. Xoliqulov, D. Q. Usmanova korxonalarni raqobatbardoshligini baholash

1.5.Raqobat strategiyasi va raqobat bosqichlari

Bozor iktisodiyotining ilk belgilari paydo bulishi bilan unga xos raqobat xam yuzaga keladi. Iktisodiyot rivojiga mos xolda raqobatchilik munosabatlari xam takomillashib boradi. Bozor raqobati tarixan 4 boskichdan utadi.

Birinchi boskich - bu natural xujalikdan bozor iktisodiyotining dastlabki shakllariga utish bulib, bu davrda raqobat mayda tovar ishlab chikaruvchilar urtasida boradi. Bu boskichda raqobat maxalliy bozorlar doirasida borasida, u bir turdagi tovar ishlab chikaruvchilar urtasida buladi. Raqobatda golib chikish vositasi tajriba tuplab, mexnat maxoratini oshirish xisoblanadi.
Ikkinchi boskich - bu kapitalistik erkin raqobat boskichidir. Bu boskich tovar xujaligining ommaviy tus olishi bilan, mayda tovar ishlab chikarish urniga yirik mashinalar tizimiga va yollangan mexnatga tayangan tovar ishlab chikarishning kelishi bilan xarakterlanadi. Raqobatni cheklashlar bulmaydi, u erkin kurashga aylanadi, bu kurash maxalliy bozorlar doirasidan chikib, milliy bozor mikyosida yuz beradi. Raqobat shiddatli boradi, uning ishtirokchilari kupchilikdan iborat buladi. Raqobatda golib chikishning sharti yangi texnikani joriy etib, mexnat unumdorligini ustirish, yangi tovarlarni ishlab chikarish buladi.
Uchinchi boskich - bu monopol raqobat boskichi bulib, u yakka xokimlikka intiluvchi yirik korxonalarning kurashidir. Raqobat iktisodni monopollashgan va monopollashmagan soxalarida aloxida boradi, ammo bu soxalar urtasida xam kurash ketadi. Raqobatda yengib chikish shartlari ikkinchi boskichdagidek buladi, ammo uzaro kurashda bozorni egallab olish, siyosiy xokimiyatdan foydalanish kabilar keng kullanadi. bu boskichda monopol raqobat yetakchi bulsa-da, erkin raqobat yukolib ketmaydi, u ikkinchi katorga suriladi. Iktisodiyotda monopol raqobat soxasi va erkin raqobat soxalariga ajralish buladi.
Turtinchi boskich - yangicha erkin raqobat boskichi bulib, u aralash iktisodiyotga xosdir. bu boskichda raqobatchilar goyat kupchilik bulib, ular yirik korporatsiyalar, urtacha, mayda va uta mayda korxonalardan iborat buladi. Raqobat doirasi kengayib, u ishlab chikarishdan tashkari, xizmat kursatish soxasida xam faollashadi, u moliya bozoriga shiddat bilan kirib boradi, xatto sayoxat biznesi, shou (tomosha) biznes, sport biznesi, xarbiy biznes kabilarni xam uz damiga tortadi. Raqobatlashuv baynalmilallashib, xalkaro bozor doirasida xam yuz beradi. Eng yangi texnika-texnologiyani kullash, boshkarishni kompyuterlashtirish, tovar tarkibini zudlik bilan yangilash, eng malakali ish kuchiga ega bulish, informatsiyadan foydalanish va, nixoyat, zamonaviy marketing xizmatini uyushtirish raqobatda yengib chikish shartiga aylanadi.