Samarqand iqtisodiyot va servis instituti turizm: nazariya

gastronomiya turizmi
 -  
bu
 
mamlakatlar  va  qit’alar  bo‘ylab  sayohat  qilish  hisoblanib,
 
maqsadi  mahalliy  oshxona  xususiyatlari  bilan  tanishish  hamda
 
kelgan  turistlarga antiqa taom  va mahsulotlardan  tatib ko‘rishga
 
imkon yaratadu
Gastronomik  tur  xizmat  sifatida  nafaqat  sayohat  qilish  bo‘lib 
hisoblanadi, balki dunyoning boshqa biror joyida takrorlanmaydigan 
va  betakror  ta’mga  ega  bo'lgan  masalliqlardan  tarkib  topgan, 
ma’lum  bir  hududdagina  uchrovchi  taomlami  tatib  ko‘rishga 
qaratilgan tadbirlar majmuiga kiradi.
Gastronomiya  turizmi  turiga  qiziqish  yildan-yilga  oshib 
bormoqda.  Bu  qiziqish  ko‘proq  Buyuk  Britaniya,  Italiva  va  Peruda 
keng  ommalashib,  yildan-yilga  gastroturistik  marshrutlar  ishlab 
chiqqan  mamlakatlar soni tobora ortib bormoqda.  Bunday qiziqish- 
ning oshishi  turizmning boshqa turlarini ham  rivojlantirishga zamin 
yaratmoqda.  Insonlar  dam  olishining  bu  turini  yarim  f'abrikat 
mahsulotlami  iste’mol  qilish  ko‘ngfiga  urganidan  so‘ng.  kp‘ngli 
istagan taomni asl  holida tatib ko‘rishga intilish, deb ham tushunish 
mumkin.
Gastronomiya  turizmi  birinchi  navbatda  gurmanlar,  ya’ni 
mazali  taom  istovchilar uchun jozibador boiib, ularga tansiq taom, 
bu nafaqat  yegulik,  balki  ko‘tarinki  kayfiyat  bagishlovchi  lahzalar 
hisoblanadi.  Ikkinchidan, gastronomik sayohatlar ish faoliyati ovqat 
tayyorlash  va  tanavvul  qilishga  bevosita  bogiiq  boigan  kasb 
egalarini,  xususan,  restoran  boshqaruvchilarini,  tatib  ko‘ruvchilar 
(degustatorlar),  restoran  tanqidchilari  kabi  insonlarni  o‘ziga  jalb 
qiladi.  Bu  insonlar  o‘zlarini  kasbiy  mahoratlarini,  biliinlarini  oshi­
rish  va  ko'nikmalarini  mohirona  boshqarishga  yo‘naltirish  maqsa­
dida  gastroturlarga  chiqishadi.  Shundan  kelib  chiqib,  gastronomik 
turlarda eng mohir bosh oshpazlar (shef-povarlar)dan iborat master- 
klasslar  boiib,  bunda  ular  o‘z  kasbiy  siriarini  bajonidil  baham 
ko'rishadi.  Nihoyat,  gastronomik turlarda turistik kompaniya vakil- 
lari  o‘z tijoratini  kengaytirish maqsadida ham kulinar  sayohatlarga 
chiqishadi.
253

---

Bugungi  kunda  aholi  qatlamming  quyidagi  vakil lari  gastro- 
nomik turistlami hosil qiladi:
15.1.1-rasm. Gastronomik turistlaming tarkibi.
Gastroturlar  ikki  turga  boMinadi:  qishloq  («yashil»  deb  nom- 
lanuvchi)  va  shahar  gastroturlariga  boiinadi.  Buning  o‘ziga  xos 
farqi shundaki, qishloq joyiga sayohatga chiqayotgan turist ekologik 
toza  mahsulotni  tatib  ko‘rishga  yo'naltirilgan.  Masalan:  «yashil» 
turlarda  o‘rmonlarda  o‘sib turgan yowoyi  mevalami  yig‘ish,  dala- 
larda  o‘sib  yotgan  meva  va  sabzavotlami  yig‘ish,  ruxsat  berilgan 
joylarda ov va vino ishlab chiqarish yo'llari bo‘vlab sayohatni takiif 
qiladi.
Shahar gastroturlari konditer fabrikasiga sayohatni yoki  kichik 
kolbasa  sexi,  shu  sex  qoshida  joylashgan  restoran  va  shu  yerda 
tayyorlanadigan tansiq taom sexi mahsulotlari bilan tanishtiriladi.
Bundan  tashqari,  bizlarga  bir  hududning  turli  xil  taomlari  va 
bir xil taomni turli xil mamlakatlarda tayyorlanishi bilan ham aynan 
shu  gastroturlar tanishtiradi.  Bu juda ham  mashhur boigan  fransuz 
va bolgar vinolari  turi  boiib,  sayyohlarni  uzum  ishkomlari  bo‘ylab 
sayohatga,  uzum  yig‘ishga  va  vinolar  tatib  ko‘rish  (degustatsi- 
yasi)ga chorlaydi.
254

---

Gollandiya,  Shveytsariya  va  Italiyaga  pishloqli  turlarda 
sayohatchilar pishloqlarni  eng sara navini tatib ko‘rishi va pishloqli 
yarmarkalarga  tashrif  buyurishi  mumkin.  Germaniya,  Avstriya, 
Chexiya,  Belgiya  bo‘ylab  pivo  turlarida  bu  ichimlik  ishqibozlariga 
pivoning turli  xilligidan  tashqari, pivo tayyorlanish xonalari,  mash- 
hur  pivo  barlari  va  festivailarga  tashrifi  bilan  ham  ajralib  turadi. 
Shuni  ta’kidlash  joizki,  har  bir  davlatni  o‘ziga  xos  gastroturizm 
salohiyati mavjuddir.
Zero,  har  bir  davlatning  o‘ziga  xos  milliy  oshxonasi  va  unda 
boshqa  bir  mamlakatda  takrorlanmaydigan,  asrlar  osha  saqlanib 
keiayotgan, o‘zining takrorlanmas mehmondo‘stligi va milliy taom- 
lari  boigan  oshxonasi  mavjuddir.  Masalan,  Yaponiyada  turistlar 
gid-boshlovchi  yordamida  ularning  milliy  taomi  boigan  «sushi»ni 
tayyorlash uchun mahsulotlar xarid qilishadi va turistlar ko‘z oldida 
mashhur bosh  oshpazlar (shef-povarlar) tomonidan «sushi»  tayyor- 
lanadi.  Pasta  Italiya  sarhadlaridan  chiqib  kelgan  juda  ham  oddiy 
taom boiib ko‘ringani bilan, kulinar sayohatda turist bu taomni turli 
xilligi,  uning  takrorlanmas  ta’mi  va  bir  xil  retseptda  turli  xil 
oshpazlar tomonidan tayyorlangan pastaning mo‘’jizaviy ta’mi bilan 
tanishadi hamda uni bir-biri bilan qiyoslaydi.
0 ‘zbekistonda  ham  turbiznesning  bu  yo‘nalishi  bo‘yicha 
afzalliklarini  tushunayotgan  turflrmalar  soni  tobora  ko‘paymoqda. 
Bizda  asosan  «yashil  gastroturizm»  keng  rivojlanadi,  chunki  0 ‘z- 
bekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  2012-yil  10-ok- 
tabrda  «Umumiy  ovqatlanish  tashkilotlari  faoliyatini  takomillash­
tirish  va  xodimlar  malakasini  oshirish bo'yicha»  Qarori60ga  asosan 
0 ‘zbekiston  oshpazlar  uyushmasi  qoshida  milliy  oshpazlik  san’ati 
xalqaro  Markazi  tashkil  etildi.  Ushbu  qaror  bilan  uning  vakolati 
kengaytirildi  hamda  mustahkamlandi.  Uzoq  tarixga  ega  an’ana- 
laming  borligi  va  milliy  taomlaming  turli-tumanligi  o‘zbek 
oshpazchiligining  xorijiy  mamlakatlarda keng  ommalashishiga olib 
kelishi  ushbu  hujjatda  o‘z  aksini  topgan.  Buning  uchun  bizda 
mavjud qadimdan  shakllangan,  ekologik toza va inson  organizmini 
tetik  qfladigan  milliy  taomlarimiz  degustatsiyasini  tashkil  qilish
60 "Umumiy  ovqatlanish  tashkilotlanning  faoliyatmi  yanada  takomillashtirish  va  xodiinlarining  kasbiy 
darajasini oshirish chora- tadbiriari to‘g‘risida" O'zbekiston Respublikasi Vaziiiar Mahkamasining 2012- 
yildagi 289-son]i Qarori.