Samarqand iqtisodiyot va servis instituti “servis” fakulteti

1-rasm. Korxonaning tavsiflanishi⁴
Korxonalar faoliyatida maqsadni qo‘yish va unga erishish yo‘lida harakatlar amalga oshiriladi. sanoat korxonalarining maqsadlarini qo‘yishda mamlakatdagi yoki uning ma’lum bir xududidagi xolat o‘rganiladi va shu xolatga mos bo‘lgan va korxonaning imkoniyati yetarli bo‘lgan maqsadlar belgilab olinadi. Maqsadlarni belgilashda sanoat korxonalarining samaradorligi asosiy mezon sifatida belgilab olinadi. Iqtisodiyotimizning rivojida sanoat korxonalarining tutgan o‘rni va rolini oshirish uchun ulardagi ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga alohida ahamiyat berilishi lozim. Samarali faoliyat ko‘rsatmayotgan sanoat korxonasi o‘z ahamiyatini yo‘qotadi va yashab qolish imkoniyati kamayadi. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish bo‘yicha hozirgi vaqtga qadar Vatanimiz va xorijdagi qator iqtisodchi olimlar tomonidan qator ishlar va tadqiqotlar amalga oshirilgan va ularda ma’lum darajada iqtisodiy samara berishga olib keladigan amaliy takliflar kiritilgan. Sanoat korxonalaridagi ishlarni jadallashtirish va ulardagi faoliyat samaradorligini oshirish iqtisodiyot rivojining turli davrlarida muxim yo‘nalishlardan biri bo‘lib kelgan. Biz tomonimizdan o‘tkazilgan tadqiqotlar natijasida sanoat korxonalarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish yo‘lida ilmiy asoslangan yo‘nalishlarni ishlab chiqishga harakat qilindi. Ular ichida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:
1. Ishlab chiqarishning texnikaviy darajasini oshirish. Ishlab chiqarishda o‘z xizmat muddatini o‘tab bo‘lgan, ham jismoniy jihatdan, ham ma’naviy jihatdan eskirgan dastgoxlarni yangilash orqali ishlab chiqarish xajmini oshirish bilan birgalikda mahsulot sifatini yaxshilashga hamda raqobatbardoshli mahsulotlar ishlab chiqarishga hamda raqobatbardoshli xizmatlar ko‘rsatishga erishamiz.
2. Mehnat unumdorligini oshirishga olib boradigan iqtisodiy, ijtimoiy, tashkiliy va texnikaviy tadbirlarni amalga oshirish. Mehnat unumdorligini oshirish orqali mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxini pasaytirishga hamda korxona oladigan foydani oshirishga erishamiz. Bu tadbirlar korxona samarasini oshirishga olib keluvchi asosiy tadbirlardandir.
3. Korxonada mehnat qilayotgan xodimlar malakasini oshirishga katta e’tibor berish va ularni samarali mehnatini yo‘lga qo‘yish.
4. Amalga oshiriladigan ishlarni samarali tarzda rejalashtirish va bu rejalarni amalga oshirilishini ta’minlash.Sanoat ishlab chiqarish korxonasida ishlarni rejalashtirish va tashkil etishda raxbarlar o‘z tashkilotlari qanday ishlarni amalga oshirishini, qanday maqsad sari borishni belgilaydilar. Agar bu vazifalar muvaffaqiyatli tarzda hal qilingan bo‘lsa, raxbarlar o‘z qo‘l ostidagilarning faoliyatlarini muvofiqlashtiradilar va amalga oshiradilar.
5. Rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish (2-rasm).
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning muhim shartlaridan biri xaqiqiy rag‘batlantirish tizimini etishdir. Xar qanday tashkilotda ishlarni tashkil etilishi, faoliyatni amalga oshirilishi ulardagi mehnat miqdori va sifati uchun rag‘batlantirishi darajasiga bog‘likdir. Xar qanday ishlab chiqarishning rivojlanishi undagi odamlarning shaxsiy qiziqishlari orqali amalga oshadi.