Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

O‘zbekiston Respublikasining davlat tabiat qo‘riqxonalari 
Qo‘riqxonalar
 Ixtisoslashuvi
Maydoni, ga
1. Chotqol tog‘-
o‘rmon-biosfera 
qo‘riqxonasi
Tog‘ o‘rmon landshaftlari. Barcha tabiiy 
majmualarni o‘rganish va muhofaza qilish.
Qor qoploni muhofazasi.
35200
2. Hisor qo‘riq-
xonasi
Tog‘-o‘rmon landshaftlari. Barcha tabiiy 
majmualarni o‘rganish va muhofaza qilish.
80986,0
3. Nurota 
tog‘-yong‘oq 
o‘rmonlari 
qo‘riqxonasi
Tog‘-yong‘oqzor o‘rmonlari landshaftlari, 
grek yong‘og‘ining tabiiy populyatsiyalari, 
yovvoyi arxarlarning tabiiy populyatsiyalari 
muhofazasi.
21137,5
4. Surxon 
qo‘riqxonasi
Tog‘-o‘rmon landshaftlari. Burama shoxli 
echkining tabiiy populyatsiyalari (Morxo‘r), 
tabiiy archazorlar muhofazasi.
23802,38
5. Baday- 
to‘qay biosfera 
rezervati
To‘qayzorlar landshafti. «Xalqaro Qi-
zil kitob»dagi Buxoro bug‘usining tabiiy 
populyatsiyasi, to‘qayzorlar o‘rmonlarining 
muhofazasi.
6462,1
6. Zarafshon 
qo‘riqxonasi
To‘qay lanshaftlari. Qirg‘ovulning tabiiy 
populyatsiyalari va chakanda butasining 
muhofazasi.
2552,0
7. Qizilqum 
qo‘riqxonasi
To‘qay-qum landshaftlari. Buxoro bug‘usin-
ing tabiiy populyatsiyalari.
10311,06
8. Zomin 
qo‘riqxonasi
Tog‘-archa landshaftlari. Archa o‘rmonlari 
va uning hayvonot olamini muhofaza qilish.
26848,6
9. Kitob 
geologik 
qo‘riqxonasi
Tog‘lar. Paleontologik-stragrafik obyekt-
larning muhofazasi. Xalqaro meridianning 
vatanimizdan o‘tishi belgisi qo‘yilgan.
5378,0
1. Chotqol biosfera qo‘riqxonasi
49
1947-yilda tashkil 
qilingan. Ugom-Chotqol tabiiy milliy bog‘i tarkibiga kirib, 
Toshkentdan sharqda va Angrendan shimolda joylashgan. 
Umumiy maydoni 35724 ga, shundan o‘rmonlar 6586 ga, 
49
Milliy ma’ruza ma’lumotlari. 110–120-bb.

---

138
139
dalalar 7047 ga, hovuzlar 81 ga ni tashkil qiladi. Qo‘riqxona 
Toshkent viloyati hududida Chotqol tizmasining g‘arbiy 
qismida joylashgan. Qo‘riqxonaning maqsadi G‘arbiy 
Tyan-Shanning tog‘li ekotizimlarini saqlash va atrof-muhit 
holatining ekologik monitoringidan iborat.
Chotqol qo‘riqxonasi florasi 1168 turga ega bo‘lib, mintaqa 
uchun xosdir. Bu yerda Qo‘riqxona uchun endem bo‘lgan 6 
tur o‘sadi. Qo‘riqxona o‘simliklarining 28 turi O‘zbekiston 
Respublikasi «Qizil kitobi»ga kiritilgan. Bu yerda 44 turdagi sut 
emizuvchi, 230 dan ortiq turdagi qush, 16 turdagi reptiliya va 2 
turdagi suvda va quruqlikda yashovchi, 3 mingdan ortiq turdagi 
umurtqasizlar yashaydi. O‘zbekiston Respublikasi «Qizil kitob»iga 
bir turdagi ilon, 10 turdagi qush va uch turdagi sut emizuvchi 
kirgan. TMXR «Qizil kitob»iga yo‘qolib ketish xavfi ostidagi 
ilvirs, ko‘k sug‘ur, o‘rmon sonyasi, ko‘rshapalaklar – kichik va 
katta takaburunlar va uchrangli tunshapalak qushlardan: tasqara, 
quyqa qora kaptar, oqqanot qizilishton kiritilgan.
YUNESKO MAB dasturi Xalqaro Muvofiqlashtiruv 
kengashining 9-qurultoyida unga biosfera maqomi berildi. 
1993-yilda belgilangan tartibda xalqaro biosfera rezervatlari 
tarmog‘iga kiritilgan. Qo‘riqxona muhofaza etiladigan hudud 
maqomida tabiiy muhitning bir qismi, keng tarqalgan yoki noyob 
landshaft shakllari yoki o‘simlik va hayvonlar genetik resurslarini 
saqlash joylari sifatida tabiatni muhofaza qilish, ilm-fan va ekologik 
ta’lim uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan tabiiy komplekslar 
(yer, yer osti boyliklari, suv, flora va fauna)ni muhofaza qilishga 
xizmat qilib kelmoqda.