Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Ta’rifning mazmuni
Muallif
Korxonaning bozorda o‘xshash xizmatlar ishlab chiqaruvchi korxonalar bilan qarama-qarshi turish imkoniyati. Bu imkoniyat o‘z tovarlari bilan aniq bir iste’molchilar guruxining talabini qondirilish darajasi va ishlab chiqarish samaradorligi bilan baxolanadi.	L.V. Donsova
Kompaniyaning raqobatchi tovarlarga nisbatan narx va boshqa xususiyatlari bo‘yicha iste’molchi uchun jalb etuvchan tovar va xizmatlar ishlab chiqarishga layoqatliligi va mavjud imkoniyatlaridir	YU.B. Rubin.
Kompaniyaning uz xizmatlarini iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga va uchinchi shaxs oldidagi shartnomaviy majburiyatlari(rentabellik darajasini ta’minlash, asosiy fondlarni tashkil qilish, investitsiya kapitalini kaytarilishi)ni bajarilishini ta’minlovchi narxga sotish layoqati	D.X. Djakot
Korxonaning milliy va jaxon tovar bozorlariga chiqishini ta’minlovchi muxim mezon	G.L. Bagiyev
Ma’lum bozorda tovarlarning yoki xizmatlarning o‘xshash tovar va xizmatlarga nisbatan iste’molni qondirish darajasi	R.A.Fatxutdinov
Bozorga va xizmatlarni sotish davriga chambarchas bog‘liq tushuncha bulib, turistik korxona xizmatlarining har bir iste’molchisi o‘z iste’molining qondirilishi darajasiga o‘z baxosini belgilaydi va bu bilan turistik korxona xizmatlarining yanada individual xususiyat kasb etishini ta’minlaydi	A.S. Zavyalov
Raqobatbardoshlik-korxonaning bozor raqobatiga moslashish imkoniyatlari va dinamikasi	Yashin N.S.

Bugungi kunga kelib korxona va uning tovar xizmatlari buyicha bozor ishtirokchilari o‘rtasida- mahalliy va xorijiy kompaniyalar, agentliklarning uzaro rakobat kurashining keskinlashib borayotganini shuningdek, ularning ma’lum segmentlarga ixtisoslashayotganligini kuzatishimiz mumkin.
Ushbu jadvalga ko‘ra quyidagi xulosaga kelishimiz mumkin: korxonaning tovar va xizmatlari raqobatbardoshligi uning bozorni kengaytirish, kichraytirish, ma’lum bir ulushini saqlab qolish uchun kurashidir va x.k).
Yuqoridagilardan kelib chiqqan xolda korxona va uning xizmatlari raqobatbardoshligiga quyidagicha tarif berishimiz mumkin:
Korxona va uning xizmatlari raqobatbardoshligi – bu korxona (uning tovar va xizmatlar)ining miqdor va sifat ko‘rsatkichlarinnig dinamik ko‘rsatkichi bo‘lib, ular birinchidan aynan bir mijozning talabini qondirish darajasi, ikkinchidan esa boshqa o‘xshash korxona xizmatlaridan farqli jixatlaridir. Ushbu tarifdan shu narsa kelib chiqadiki, korxona raqobatbardoshigi- aloxida tovar va xizmatlar bozorida korxona tovar va xizmatlarining mijozlar tomonidan o‘xshash (turdosh) rakib korxonaning tovar va xizmatlariga taqqoslanishi natijasida yuzaga keladigan iste’mol xususiyatidir.


4 - rasm. Raqobatbardoshlik ko‘pburchagi
Korxona va uning xizmatlari raqobatbardoshligi tahliliy ko‘rsatkich bo‘lib quyidagi uch elementni o‘z ichiga oladi: texnik, iqtisodiy va ijtimoiy-tashkiliy.
Texnik parametrlar- korxona tovar va xizmatlarining texnik qurilish tavsifini ifodalaydi. bunga standartlar, me’yorlar, qonunchilik aktlari, va qoidalar kiradi. Shu bilan birga texnik parametrlarga mijozlar uchun tovar va xizmatlarning ergonomik xususiyati ham kiradi.
Iqtisodiy parametrlarga - ko‘rsatilgan xizmatlar va tovarlar uchun sarflangan harajatlar miqdorini o‘zida aks ettiradi. Mijozlar korxona tovar va xizmatlarini harid qilish chog‘ida emas, balki ularning iste’moli jarayonida ham mablag‘ sarflashadi..
Tashkiliy-ijtimoiy parametrlar - iste’molchilarning ijtimoiy tuzilmasi, milliy va madaniy xususiyatlarini (diniy, etnik, va boshk.) o‘z ichiga oladi.
Shunday qilib, korxonaning (tovar va xizmatlarining) raqobatbardoshligi bozorda o‘z mavqeini saqlab qolish, ulushni kengaytirish maqsadida bozorning muayyan segmentidagi bellashuvidir. Raqobatbardoshlik nafaqat aloxida korxona uchun, balki milliy iktisodiyot ma’lum tarmogining, provardida esa iqtisodiyotning yalpi o‘sishi uchun ham asosiy shartlardan biridir.