Bozor konyunkturasi haqida tushuncha

Aim.uz

Bozor konyunkturasi haqida tushuncha

Konhyunkturani urganish marketing xizmatini ajralmas kismini tashkil etadi. Bizning mamlakatimizda konhyunkturani urganish 20 yillarda tashkil etildi. «Konhyunktura» lotincha suz bulib, xolat degan mahnoni anglatadi, u keng mahnoda ularning uzaro alokasidan olingan shartlarning yigindisi, utar sharoit, predmetlarining joylashishidir.

Bozor konhyunkturasi – bu mahlum bir vaktda, mahlum bir xududda talab bilan taklif urtasidagi nisbatdir.

Marketing sharoitini va bozorni tekshirish iktisodiy, demografik, ijtimoiy, tabiiy, siyosiy va boshka shart-sharoitlarni tax-lil va bashoratni taxmin kiladi. Xozirgi kunda deyarli xamma yirik firmalar xususiy konhyunktura xizmatlariga egadirlar, ular uzining faoliyat doirasida jaxon va milliy masshtabda konhyunkturani rivojlanishini kuzatishadi. Iktisodiy konhyunktura bu omillar va kayta ishlash sharoitlarining rivojlanishi va uzaro alokadorlikda talab, taklif, narx omillari asosida bozordagi bir kurinishdir. Bu kursatilgan aniklik uz ichida konhyunktura tushunchasining barcha amaliy sifatlarini uzida mujassamlashtiradi.

Birinchidan, unda iktisodiy konhyunktura predmeti kursatilgan, yahni bozor, ayirboshlash soxasidagi konhyunkturani avval olib borilayotgan ishlar bilan boglaydi.

Ikkinchidan, konhyunkturani fakat ayirboshlash soxasidagini emas, balki butun ishlab chikarish jarayonini, yahni (ishlab chikarish, taksimlash, muomala, istehmol, bular ayirboshlash prizmasi orkali aniklanadi) uz ichiga kamrab oladi.

Uchinchidan, konhyunktura dinamik usish davrlarida kuriladi.

Turtinchidan, konhyunktura ishlab chikarish jarayoni anik tarixiy sharoitlari bilan boglik, xar bir ishlash jarayonining yangi boskichi uchun omillarning va konhyunkturani rivojlanishining sharoitlarining mosligi uziga xosdir.

Beshinchidan, uning kurinishining asosiy shakli talab, taklif, va narx dinamikasining nisbatidir. Bir suz bilan aytganda, ayni shu omillar bozorning xolatini va dinamikasini aniklashda markaziy bugin bulib xisoblanadi. Konhyunktura tadkikotining 2ta obhektiga kura - yahni iktisodiy konhyunktura tushunchasidagi xujalik va tovar bozori, 2 mustakil tarkibiy kismga ajratiladi

1) umumxujalik konhyunkturasi

2) tovar bozori konhyunkturasi.

Umumxujalik konhyunkturani strukturaviy birlik deb, shunga karamasdan tovar bozorlarining va kuplab uzaro munosabatlar konhyunkturasini yigindisi deb karash mumkin. Tovar konhyunkturasi umumxujalik konhyunkturasini tashkil etadi, umumxujalik konhyunkturasi esa tovar bozorlari konhyunkturasini keltirib chikarida. SHuning uchun xam umumxujalik konhyunkturani uni tashkil etuvchi tovar konhyunkturalarini xususiyatlarining arifmetik summasi deb xisoblab bulmaydi. Tovar bozorlari konhyunkturasini umumxujalik konhyunkturasini elementi sifatidabirlashuvi, bir butun kabi tovar konhyunkturasini tashkil etuvchilarga mavjud bulmagan yangi sifatni beradi. SHunday kilib, uning butun kismi va buginlarining belgilari uzaro tahsirchanligi va uzaro alokadorligi shakllarining fehl - atvorini, umumxujalik va tovar konhyunkturasini rivojlanishni aniklaydi.

Bozorni va avvalo butun bozorni konhyunkturasini kompleks izlanishlar ishbilarmonlar doirasining fikriga kura, ishbilarmonlarga ularning xujalik karorlarini kabul kilishda xatoga yul kuymasligi uchun tavakkalchilikni pasaytirishda kurol xisoblanadi. Iktisodiy konhyunkturani izlash, fakatgina ayirboshlash soxasini rivojlanishi va uning kayta ishlab chikarish jarayonining boshka boskichlari bilan uzaro alokadorligining umumiy konunchiligini urganish bilan chegaralanib kolmaydi. U, u yoki bu tovar bozorda vujudga keladigan asoslangan taxlil va bashorat kilishni amalga oshirishga karatilgan.

Tovar bozori uzida, birinchidan, mahlum bir tovarni ishlab chikaruvchilar va istehmolchilar urtasida, ikkinchidan, ishlab chikaruvchilar guruxi va istehmolchilar guruxi urtasida iktisodiyotchilar alokalarining tizimini uzida aks ettiradi. Alokalarning asosiy kurinishi 1-turi bu oldi-sotdi jarayoni, 2-si esa rakobatdir. Tovar bozorlari tarmoklararo rakobatning mexanizmi orkali uzaro tahsirga egadir va u milliy bozorni butunlay shakllantiradi. Bozor munosabatlarning tarixiy rivojlanishi davomida milliy chegara doirasidan chetga chikmaydi va xalkaro tovar bozorlari shakllanadi.