Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Nazorat va muloxaza uchun savollar:

1. Narx deganda nimani tushunasiz?

2. Narxga ta’sir etuvchi omillar nimalardan iborat?
3. Narxlashtirishni maqsadlari nimalardan iborat?
4. Yukori narx strategiyasi kanday urnatiladi?
5. Past narx strategiyasi deganda nimani tushunasiz?
6. Tovarni xayetiylik sikli davomida maxsulot narxi kanday urnatiladi?
7. Narx kanday urnatiladi?
8. Narxni belgilash omillari nimalardan iborat?


11-MA’RUZA: SOTISH SIYOSATI (2-soat)
Reja:
1. Tovar harakati funksiyasi
2. Tovarlarning tarqatish tarmoqlari xususiyatlari va ularni tuzilishi


1.Tovar harakati funksiyasi.
Tovar harakati – bu tovarni ishlab chiqarilgan joydan iste’molchigacha siljitish bilan bog‘liq bo‘lgan hamma faoliyat turlaridir. Ma’lum bir savdo firmasi ishlab chiqarish korxonasiga buyurtma berib, buyurtma berilgan tovarni yuklash-tushirish, saqlash, magazinlargacha transport vositasida tashish va hatto magazinlarni tovar zahiralari bilan to‘ldirib turish mas’uliyatlarni o‘z zimmasiga oladi. Ana shu funksiyalarning jami birgalikda tovar harakati sistemasini tashkil etadi. Bu sistemaning maqsadi esa tovarni o‘z vaqtida yuklash, tovarni kerakli joyga, kerakli miqdorda o‘z vaqtida yetkazib berish va iste’molchilarning ehtiyojlari bo‘yicha aniq axborotlarga ega bo‘lishdan iboratdir. Tovarlarni kerakli assortimentda, o‘z vaqtida, yuqori sifat bilan va iste’molchilar haqida ishonchli axborotga ega holda mijozlarga yetkazib bergan firmalar raqobat kurashida albatta ustunlikka ega bo‘ladilar.Tovar harakati kompleksining asosiy elementlari (F. Kotler bo‘yicha) quyidagi 10-chizmada keltirildi.
Bu chizma ma’lumotlaridan shuni anglash mumkinki, tovar harakatining asosiy harajatlari transport, omborxona, tovar zaxiralarini saqlab turish, yuklash, tovarlarni o‘rab-joylash, ma’lumot va buyuurtmalarni tayyorlash kabi harajatlardan tashkil topadi.
Tovar harakati – bu faqatgina harajatlar manbai bo‘lib qolmasdan, balki talabni shakllantiruvchi muhim vosita hisoblanadi. Tovar harakati sistemasini takomillashtirish hisobiga xizmat ko‘rsatishni yaxshilash yoki narxni pasaytirib, qo‘shimcha mijozlarni topishga erishish mumkin. Firmalar tovarni o‘z vaqtida yetkazib bermasalar, u holda mijozlarini yo‘qotib qo‘yishlari ham mumkin.
Ko‘pgina firmalar eng minimal harajatlar bilan kerakli tovarni kerakli joyga belgilangan vaqtda yetkazib berishni tovar harakatining asosiy maqsadi qilib qo‘yadilar. Afsuski, tovar harakati sistemasining birontasi ham bir vaqtning o‘zida tovar tarqatish bilan bog‘liq harajatlarni minimal darajagacha kamaytirib va mijozlar uchun maksimal servis ko‘rsatishga layoqatli emas. Mijozlar uchun maksimal servis deganda katta miqdordagi tovar zaxiralarini saqlab turish, tovar tashishni yuqori darajada tashkil etish va ko‘plab omborlarga ega bo‘lish tushuniladi. Bular esa o‘z navbatida tovar tarqatish bilan bog‘liq harajatlarning ko‘payib ketishiga olib keladi. Harajatlarni kamaytirishni ko‘zlash esa, arzon transport sistemasi, kam hajmdagi tovar zaxiralarini saqlab turish va kam sonli omborxonalarga ega bo‘lish bilan bog‘liqdir.

Buyurtmalarni Tovarni olish

Ombor-xona harajat-lari

Xududdan tashqariga transport harajat-lari
tayyorlash va yuklash
harajatlari harajatlari



26 %



46 %



10%



3 %



6 %

5 %

4 %
Ma’muriy Tovar zaxiralarini
Harajatlar ushlab turish
harajatlari
O‘rab joylash
harajatlari