Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

3. “Globallashuv” tushunchasi, iqtisodiyot globallashuvining asosiy tavsifnomalari
Global so‘zi fransuzcha global-umumiy, lotincha globus-shar
iboralaridan olingan bo‘lib, yer yuziga oid, butun yer sharini qamrab oluvchi ma’nosini anglatadi.
Globallashuv- jaxondagi mamlakatlarning ijtimoiyiqtisodiy, siyosiy va madaniy soxada o‘zaro yangilashuvi birlashuvi; voqea-hodisalarning bir mamlakat doirasidan chiqib, umuminsoniy miqyosgi ega bo‘lishi, butun yer sharini qamrab olishini anglatadi.
Internallashuv-xalqaro bozoriga uzviy ravishga kirish,undagi qadriyat, madaniyat va boshqa xususiyatlarini qabul qilish, kerak bo‘lsa ma’lum odatiy, milliy qadriyatlarni umumiy sharoitga moslashtirish jarayoni.
Internallashuv jarayonini amalga oshirish uchun kimdir yoki
nimadir firmaning ichida yangi bo‘lgan jarayonni boshlash va uniamalga oshirish kerak. (1.1-jadvalga qarang).
2-jadval
Eksportni tashkil etish mexanizmlari

Ichki mexanizmlar	Tashqi mexanizmlar
O‘zgaruvchanlikka moslashgan menejment Konkret ichki xodisa Internallashuvning ichiga qaratilgan importlash	Bozordagi talab Raqobatchi firmalar Kasbiy uyushmalar Tashqi ekspertlar

Davlat yoki konkret xo‘jalik sub’ekti tomonidan xalqaro bozorga chiqishning asosiy usuli bu eksport qilish, ya’ni, o‘zining mahsuloti, xizmat yoki texnologiyasini xorijiy bozorga sotishdan iborat. Bunda quyidagi to‘siqlar mavjud ekanligini bilishimiz kerak:

• 
  moliyalashtirish imkoniyati chegaralanganligi;
  
• 
  bilimning yetarli emasligi;
  
• 
  xorijiy bozor bilan yetarli aloqa bo‘lmasligi;
  
• 
  eksport boshlashga yetarli qat’iyat bo‘lmasligi.
  
• 
  xorijiy bozorni kengaytirishga yetarli kapitalning mavjud emasligi.
  
• 
  xorijiy bozorni qamrab olishga yetarli ishlab chiqarish
  quvvati bo‘lmasligi.
  
• 
  xorijiy taqsimot shaxobchalari aniqlanmaganligi.
  
• 
  menejment va marketingning faqat ichki bozorga yo‘naltirilganligi.
  
• 
  eksport ishlab chiqarish, tarqatish va moliyalashtirish
  harajatlarining yuqoriligi.
  

Eksport faoliyatini tashkil etishdagi barcha to‘siqlarni quyidagi uchta guruhga taqsimlasa bo‘ladi: umumiy bozor riski, tijorat riski va siyosiy risklar.
Jahon iqtisodiyotining rivojlanishining quyidagi bosqichlari ajratiladi.
Birinchi bosqich (XIV - XIX asr oxiri) jahon iqtisodiyotining birinchi elementlari - jahon savdosi, jahon tovar bozorining paydo bo'lishi, shakllanishi va rivojlanishi bilan bog’liq.
Ikkinchi bosqich (XIX asr oxiri - XX asr boshlari) - kapitalizmning monopol bosqichga o'tish davrida. Bu bosqich ishlab chiqarishni monopollashtirish, chet elga kapital eksportining keskin oshishi va dunyoning hududiy -iqtisodiy bo'linishi bilan bog'liq.
Uchinchi bosqich (Birinchi va Ikkinchi jahon urushlari o'rtasida) - ilgari erishilgan ko'plab jahon iqtisodiy aloqalarini yo'q qilish. Iqtisodiy rivojlanish tezlashishiga qaramay, xalqaro moliya tizimi o'zining beqarorligi va beqarorligi bilan ajralib turadi, sanoat mamlakatlaridan uzoq muddatli kapitalning chiqib ketishi. 1917 yilda. Rossiya xalqaro iqtisodiy aloqalardan chiqib ketdi. Jahon iqtisodiyotining ikki turi paydo bo'ladi: kapitalistik va sotsialistik.
To'rtinchi bosqich (Ikkinchi jahon urushi tugaganidan keyin va 90 -yillarning boshigacha) - xalqaro iqtisodiy munosabatlarni qayta qurish. Yangi xalqaro iqtisodiy tartibni izlash bor. Bu davrda jahon iqtisodiyoti misli ko'rilmagan iqtisodiy o'sish, mehnat unumdorligining oshishi, tashqi savdo siyosatini erkinlashtirish va intensiv ilmiy -texnik taraqqiyot ta'siri ostida rivojlanmoqda.
Beshinchi bosqich (90 -yillarning boshidan) - jahon iqtisodiyotining hozirgi rivojlanish bosqichi. Rivojlanishning asosiy omillari "real sotsializm" tizimining qulashi, sobiq koloniyalar va Markaziy va Sharqiy Yevropaning sotsialistik mamlakatlarining bozorga o'tishi bu davlatlarning iqtisodiyotini yanada ochiq qildi.
Jahon iqtisodiyotining hozirgi rivojlanish bosqichi quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi: iqtisodiy hayotning baynalmilallashuvi; tashqi iqtisodiy aloqalarni erkinlashtirish; mintaqaviy iqtisodiy integratsiya; iqtisodiy hayot qoidalarini birlashtirish, jahon iqtisodiy munosabatlarini davlatlararo tartibga solish tizimini yaratish; kapital va ishlab chiqarishning transmilliylashuvi.