Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

- Bozor tadqiqotlari. Bu jarayon potensial iste’molchilar, ularning xohish -istaklari, raqobatning tabiati, narxlar darajasi va boshqalar haqida ma’lumot to’plashni o’z ichiga oladi.
- Istiqbollash. Foyda yo’qotilishi, talabning pasayishi yoki yangi raqobatchilarning paydo bo’lishi bilan bog’liq mumkin bo’lgan xavflarning oldini olish uchun firma ishlab chiqarishning istiqboli, sotish hajmi, kelajak raqobati haqidagi ma’lumotlarni o’z ichiga olgan dasturiy prognozni ishlab chiqishi kerak.
- Firma o’z qobiliyatini baholash. Bu funksiya ilmiy-texnik taraqqiyot darajasini rivojlantirishga, mahsulot turini va sifatini yaxshilashga, kompaniyaning kadrlar tizimi, xom ashyo resurslari, ishlab chiqarish, marketing va ilmiy salohiyatini tahlil qilishga yetarlicha e’tibor berishga imkon beradi.
- Firma strategiyani ishlab chiqish. Bu funksiya uzoq muddatli rejani ishlab chiqish, maqsad va vazifalarni, shuningdek ularga erishish yo’llarini aniqlashdir.
- Firma taktikasini ishlab chiqish. Bu qisqa muddatli maqsadlarga erishish uchun aniq vositalarni tanlash.
Demak, global marketing - bu xalqaro aloqalar rivojlanishining yangi bosqichi bo’lib, u mahalliy kompaniyalar tomonidan chet elda yoki xorijiy kompaniyalar tomonidan ichki bozorda tovar ishlab chiqarish va sotish strategiyasini ishlab chiqish bo’yicha chora-tadbirlar majmuidir.
Marketingning rivojlanish tarixi qadim zamonlardan boshlanib, tadbirkorlik va savdoning kengayishi bilan parallel ravishda shakllandi. Ortiqcha mahsulot nafaqat o’z iste’moli uchun, balki sotish uchun yaratilgan ishlab chiqarish modeli o’sha paytda marketingning boshlang’ich tarixiy shakli edi. Bozorning rivojlanishi marketingning narx, sotish va reklama mexanizmlari kabi ba’zi elementlarining paydo bo’lishiga yordam berdi.
20-asrning boshi zamonaviy marketingning rivojlanish tarixida Michigan, Garvard va boshqa Amerikaning yetakchi universitetlarida o’qitila boshlangan maxsus ilmiy fanni ro’yxatga olish bilan belgilanadi. Kompaniyaning marketing faoliyatining ko’plab yangi nazariyalari va konsepsiyalari paydo bo’ldi, ammo ularni amaliyotda qo’llash jarayonining rivojlanish sur’atlaridan ancha past edi.
Bu bosqichga o’tish xalqaro marketingning mavjud zamonaviy usullari va vositalaridan foydalangan holda potensial bozorni har tomonlama o’rganishni o’z ichiga oladi. Bu iste’molchilarning xohishlariga va bozordagi iqtisodiy vaziyatning o’zgarishiga ta’sir etuvchi mamlakatning barcha individual xususiyatlarini hisobga olishni o’z ichiga oladi. Bu yerda madaniyat, urf-odatlar, davlatning siyosiy tuzilishi, aholining daromad darajasi va narxlanish mexanizmlari, potensial iste’molchilarning ijtimoiy holati, ularning demografik xususiyatlari, xulq-atvor xususiyatlari va boshqalar katta ahamiyatga ega.
Global marketing bosqichiga o’tish butun dunyoni bozorning milliy xususiyatlarini hisobga olish emas, balki uning iqtisodiy, madaniy, siyosiy, xulq-atvor va boshqa xususiyatlarini birlashtirishga asoslangan yagona bozor sifatida qaralishini nazarda tutadi. Zamonaviy kompaniyalar global marketingga murojaat qilmoqdalar, ularning mahsulot assortimenti biron bir davlatga bog’liq emas, uni reklama bozorning butun geografik miqyosida yagona marketing strategiyasi bilan ta’minlanishi mumkin.
Bu bosqich jahon iqtisodiyotining hozirgi holati uchun xarakterlidir, u global marketingdan foydalanadigan eng yirik TMKlarning ustunligi bilan tavsiflanadi: Coca-Cola, Procter & Gamble, Sony, Toyota va boshqalar. Shunday qilib, xalqaro marketing evolyutsiyasini sxematik tarzda tasvirlash mumkin. (1-chizma).