Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Nazorat va muhokama uchun savollar:
1. Globallashuv deganda nimani tushunasiz?
2. Globallashuvni o‘rganish zaruriyatining sabablari nimada?
3. Marketing paydo bo‘lishining asosiy sabablari?
4. Global marketingni fan sifatida shakllanishiga ta’sir qilgan omillar?
5. Globallashuv jarayonlarini boshqichlarini ayting.
6. Iqtisodiyot globallashuvining asosiy tavsifnomalarini ayting.

2-MAVZU. GLOBAL MARKETING, O’ZIGA XOSLIGI VA INSTRUMENTLARI
Reja:
1. Global marketingning o’ziga xos jihatlari va instrumentlari.
2. Global marketingning afzallik va kamchiliklari.


1. Global marketining o’ziga xos jihatlari va instrumentlari
Hozirgi vaqtda jahon iqtisodiyotining tendensiyalaridan biri - bu xalqaro bozorning haddan tashqari to’yinganligi, buning natijasida tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug’ullanuvchi kompaniyalarning chet elda muvaffaqiyat qozonishi tobora qiyinlashib bormoqda. Siz raqobatbardosh ustunlikni yo’qotmasdan bozor sharoitlariga moslashish uchun juda moslashuvchan va malakali bo’lishingiz kerak. Bu sohadagi asosiy yordamchi - marketingni har tomonlama bilish va korxonaning eksport faoliyatida qo’llanishi hisoblanadi.
Zamonaviy marketing asoschisi amerikalik olim F.Kotlerning ta’rifi shunday: “Marketing³ - bu maqsadli faoliyat turi. almashish orqali inson ehtiyojlarini qondirish”.
Marketing - bu shaxsiy yoki ishlab chiqarish ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan va bozorda sodir bo’layotgan jarayonlarni har tomonlama hisobga olishga asoslangan va ishlab chiqarishni, ishlab chiqarishni va sotishni yoki xizmatlar ko’rsatishni boshqarish va tashkil etish tizimi. kompaniyaning maqsadlari⁴.
Global marketing marketing, o’z navbatida, ham milliy, ham butun jahon iqtisodiyotining rivojlanishi asosida shakllangan marketing sohasidagi barcha bilimlar tizimining tarkibiy qismlaridan biridir. Uni amalga oshirish tashqi bozorga tovarlar, xizmatlar va axborotni sotish orqali amalga oshiriladi. Global marketing tashqi bozorlarda milliy, ichki marketing bilan chambarchas bog’liq bo’lgan faoliyatni o’z ichiga oladi. U milliy (ichki) marketingning ba’zi xususiyatlari, shu jumladan qo’llaniladigan strategiyalar, tamoyillar va usullar bilan tavsiflanadi. Biroq, tashqi bozorni o’rganayotganda, kompaniya o’z faoliyatini an’anaviy marketing vositalaridan foydalangan holda cheklay olmaydi, chunki potensial hamkor mamlakatlarning milliy, madaniy, iqtisodiy va boshqa xususiyatlari bilan bog’liq biznes yuritishning yangi shartlari va mezonlari paydo bo’ladi.
Global marketingni amalga oshirish qiyinroq, chunki bu kompaniya strategiyasini tashqi bozorda joylashgan iste’molchilarning ma’lum bir guruhining o’ziga xos talab va ehtiyojlariga moslashtirishni, kompaniyaning katta hajmdagi qo’shimcha ishlar(ishchi kuchi, xomashyo, asbob-uskunalar)ni bajarishilarni nazarda tutadi.
Global marketingni mustaqil yo’nalishda ajratish mumkin bo’lgan ma’lum mezonlar ham mavjud⁵:
- ichki marketing bilan solishtirganda ma’lumotga bo’lgan ehtiyojning yuqori bo’lishi;
- xalqaro iqtisodiy aloqalarning rivojlanishini faollashtirish;
- tashqi bozorda raqobatning kuchayishi;
- tashqi bozorda ishlashda noan’anaviy va yuqori xavflar.
Shuni ta’kidlash kerakki, boshqa marketing sub’yektlari global marketingda ajralib turadi. Bu yerda asosiy sub’yektlar⁶:
- transmilliy korporatsiyalar;
- global kompaniyalar;
- xizmat ko’rsatuvchi xorijiy kompaniyalar;
- eksportchilar;
- importchilar.
Ular jahon bozorida tovar va pul oqimlarining harakatini ta’minlaydi, kompaniyalarning marketing faoliyatini globallashuviga yordam beradi.
Global marketing ob’yektlari an’anaviy marketingda bo’lgani kabi bir xil tarkibiy elementlar to’plamini ifodalaydi⁷: tovarlar, xizmatlar, sotish, tajriba, g’oyalar, iste’molchilar, axborot va boshqalar.
Global marketingning asosiy maqsadi uzoq muddatli samaradorlik bilan birgalikda mijozlar ehtiyojini qondirishdir. Maqsadga erishish ko’p omillarga bog’liq: kompaniyaning tanlangan marketing strategiyasining xarakteriga, xalqaro va individual milliy bozorlarni o’rganish darajasiga, marketing elementlarining tanlangan tuzilishiga, sotishni rag’batlantirishga, narx, tovarlar sifati, tarqatish kanallari, sotishdan keyingi xizmat ko’rsatish tizimi va boshqa omillar.
Global marketingning asosiy tamoyillarini ko’rib chiqsak. Asosiy tamoyil xaridorlarning mavjud ehtiyojlarini qondiradigan va bozorda to’liq sotiladigan mahsulotni bozorga taklif qilishdir. Qolganlari asosiy maqsaddan kelib chiqadi⁸:
- prognozga ehtiyotkorlik bilan yondashishni talab qiladigan, global marketing doirasida uzoq muddatli natijalarga intilish;
- integratsiyalashgan yondashuv - global marketing tashqi bozorga chiqishdagi barcha harakatlar to’g’ri ketma-ketlikda va to’liq bajarilgan taqdirdagina muvaffaqiyatli bo’lishi;
- kompaniyaning siyosiy, iqtisodiy, madaniy va huquqiy muhitdagi o’zgarishlarga munosabati moslashuvchanligi va tezligi va boshqalar.
Global marketing tamoyillaridan chet elga chiqishda maksimal natijalarga erishishga imkon beradigan asosiy funksiyalar quyidagilar: