Uchinchi, jonkuyarlik,
ya’ni gLarnxo‘rlikni namoyon etish, har
bir turistga (ekskursantga) individual yondashish. Shunday ho-
latlar bo‘lishi mumkinki, biror sababga ko‘ra turist (ekskursant)
xizmatlardan salbiy taassurot oladi. Gid darhol uni tushunishga
harakat qilib, vaziyatni o‘zgartirish bo'yicha chora ko‘rishi kerak.
To‘rtinchi
,
moddiylik.
ya’ni xizmatlami taklif etish jarayonida
qo‘llaniladiganasbob-uskuna, texnologiya, xodimlar, zaruriy vosi-
talarni bilishi. Masalan, toqqa chiqishda gid
maxsus asbob-usku-
nalardan foydalanishni ko‘rsata olishi kerak.
Yuqorida ta'kidlab o‘tilganidek, gid nafaqat guruhli yoki yakka
turistga hamrohlik qiluvchi shaxs, balki menejment masalalarini
talab qiluvchi xizmat ко "rsatish standartlariga ega boigan yaxiit
tizimdir. Gidning asosiy vazifasi shartnoma va ekskursiya dasturi-
da kiritilgan xizmatlami mijozlarga taqdim etish bo‘lib, bu yerda
dastlabki tayyorgarlik ishlarisiz bo‘lmaydi.
Gid faoliyatidagi tashkiliy ishlar bir necha bosqichdan iborat.
Turistlar uchun tur dasturmi tuzish.
Odatda turistik dastumi
yaratish bilan turfirma turoperatorlari shug‘ulfanadi, lekin ekskur-
siyaning o‘ziga xos jihatlari, vaqti, marshrutini aniqlashtirish gid
ning mas’uliyatidir. Hozirda ba’zi turistik firmalar yangi ekskur
siya marshrutini tuzishni gidlarning o'ziga topshiradi,
firma esa
ushbu marshrutlar uchun 0 ‘zstandart va <<0‘zbekturizm» MK dan
sertifikat oladi. Ba’zida gidlar yakka tadbirkor sifatida ushbu faoli
yat bilan shug‘ullanish uchun patent, sertifikatga ega bo'ladilar va
turistlarga (ekskursantlarga) hamrohlik qiladiiar.
Tumi kirn shakllantirishidan qat’i nazar (firma yoki gid), unga
talab mavjud bo'lishi, sifatli boMishi, standartlarga javob berishi
va aniq iste’molchilar kategoriyasiga (katta yosh, yoshlar, sport-
chilar, oilalilar va sh.k) yo‘naltirilgan bo'lishi lozim. Shuning
uchun, qulay dastumi tuzish gidning birinchi va asosiy vazifasidir.
Eng avvalo, boshqa o‘xshash marshrutlardan farqlash oson
bo‘lishi uchun tur kodlashtiriladi. Masalan, Ch T-l (Trekking #1 in
Chimgan - bu Chimyonda piyoda sayr degani), Keyin
turga jarang-
56
■■I lyqudagi malika tomon yo‘l»).
Dastur ko‘rmishi va qaysi toifa turistlarga (ekskursantlarga)
yo naltirilganligiga ham aniqlik kiritish kerak. Tur aralash, ya’ni
kombinatsiyalashgan (avtomobilda, piyoda, otda) yoki mono-
formatli (alpinizm yoki rafting) bo‘lishi, ya’ni turistlarga tanlash
imkoniyati mavjud bo"lishi kerak. Marshrutning mavsumiyligiga
liam e ’tibor qaratish lozim.
Dasturntng davomiyligi kunVtunash yoki soatlarda ko‘rsatiladi.
I'urga tashrif buyurgan kundan toki qaytgunga qadar izoh berila
di. Joyni tasvirlash, marshrut bo‘yicha
harakatlanish sxemasi,
cho‘qqilar balandligi, harakatlanish davomiyligi, to‘xtash joylari
kabi ma’lumotlarni keltirish tavsiyaetiladi.
Dasturga qatnashish imkoniyati qanday sharoitlardamumkinligi
lo'g‘risida turist (ekskursant) ma’lumotga ega bo‘lishi kerak, Ma
ria n , tabiiy iqlimiy sharoitlar (qor ko‘chish xavfi, sel kelish xavfi
bo‘lganda sayohatni amalga oshirish xavfli), siyosiy (tog‘larda
harbiy to‘qnashuvlar), texnik (aloqa, qutqaruv komandasi, verto-
lyot, avtomashinaning mavjudligi), iqtisodiy (qulay narxlar, yax-
■dii infratuzilma) va h.k.
Sayohatni tashkil etishda turist (ekskursant) o‘zi bilan nimalarni oli-
dii mumkin yoki mumkinmasliginitushuntirish kerak (masalan: primus,
lonar va h.k. zaruriy narsaiar). Ba’zida turfirmalarda zaruriy inventarlar
soni kam miqdorda bo‘lganda, turistlar o‘zi bilanolibkelishi yoki ijara-
jn> olishi mumkin. Dasturda marshrutdagi tur narxiga kiritilganyoki alo-
liida toianadigan servis borasida ham axborot beri!adi(ovqatlantirish,
)
>
i
>jatxona, o‘z tilida taijimon, rasmga tushirish va sh.k).
A gar gidga tayyor dastur berilsa, u ushbu dastur bilan puxta tani-
I u h chiqishi, ijobiy va
salbiy tomonlarini aniqlashi, ba’zi masa-
l.-ilarga aniqliklar kiritishi zarur. Bu ko‘pgina tushunmovchiliklarni
nldini olishi mumkinf masalan: otlar maTum bir hududga borgan-
l;m keyin berilishi, cbo‘milish yo‘lda uchraydigan daryolarda
■niiis, koida rejalashtirilganligi va sh.k).
Do'stlaringiz bilan baham: