Samarqand iqtisodiyot va servis instituti buxgalteriya hisobi va audit kafedrasi

7- Mavzu: Korxona ichki nazorat tuzilishi bilan tanishish

Korxonaning ichki nazort tuzilishini o’rganish bayon qilish, Auditor ichki nazorat tizimining ishonchliligini va tekshrish o’tkazishda unga tayinlash mumkinligi haqida asosiy qaror qabul qilingani uchun bu tizmni o’rganadi. Nazorat tizimining ishonchliligi uning hisob yuritishda muayyan shaxslar qasdan qilishi mumkin bo’lgan . Shuningdek tasodifiy yo’l qo’yiladigan hisobotlarning oldini olish va aniqlash layoqatidan iborat. Agar auditorning fikricha, ichki nazorat tizimini ishonchli bo’lsa, bunga u tekshiruv obektlaridan birontasi bo’yicha schyotlar yoki muommolarni tekshirishni to’liq yoki qisman ichki nazorat tizimining ishlashininig tekshirish natijasida almashtiriladi. Auditor o’z ishini shunday rejalashtirishi lozimki, bugalterlik (molyaviy) hisobotlarni, moliya xo’jalik muammolarini ishonchliligini va qonuniyligini, hamda ular bugalteriya hisobi schyotlarida aks ettirilishining to’g’riligini o’z vaqtida va sifatli auditorlik tekshiruvidan o’tkaziladi. Auditni rejalashtirish quyidagilarni taminlash lozim:

a)bajarilishi lozim bo’lgan nazorat amallarining mazmunini, o’tkazish vaqtini va hajmini aniqlash;

b)bugalterlik hisobi va hisobotining holati hamda ichki nazorat tizimining samaradorligi to’g’risida zarur axborotlarni olish;

Auditni rejalashtirish kutilayotgan ishlar rejasini tuzish va auditorlik dasturini ishlab chiqishni o’z ichiga oladi.Kutilayotgan ishlar rejasida quyidagi ko’rsatkichlar aks ettiriladi:

• 
  Audit o’tkazish muddati va ishlarning davomiyligi;
  
• 
  Bajariladigan ishlar hajmi;
  
• 
  Auditor qolllaydigan usullar va amallar.
  

O’tgan yillarda mamlakatimizda auditning normativ-huquqiy va uslubiy bazasi shakllantirildi, shuningdek, auditorlik faoliyatini litsenziyalashning soddalashtirilgan va muddatsiz tizimi joriy etildi, bu auditorlik xizmatlari bozorining shakllanishiga va maxalliyy auditorlik tashkilotlari auditorlik kompaniyalarining yirik xalqaro tarmoqlariga kirishini ta’minlashga imkon yaratdi. Men amaliyot olib borgan ”SHUKRONA TRADE STAR” Oyilaviy korxonasida ichki nazorat yo’lga qo’yilmagan.

Ichki auditning vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  Kuztuvchi kengashni ishonchli axborot bilan taminlash va ichki audit amalga oshirilishi natijalari bo’yicha korxona faoliyatini takomillashtirishga doir takliflarni tayyorlash;
  
• 
  Ichki audit jaayonida aniqlanadigan kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan korxona boshqaruv organlariga tavsiyalarni tezkorlik bilan kiritish, ularning bartaraf etilishini nazorat qilish
  

Ichki audit xizmatining asosiy funksiylari hisoblanadi:

• 
  Har yilgi korxonaning kuzatuvchi kengashi tomonidan tastiqlanadigan rejaga muvofiq tekshirishlarni o’tkazish yo’li bilan ichki auditni amalga oshirish (har chorakda va hisobot yili yakunlari bo’yicha);
  
• 
  Tuzilgan korxona shartnomalarining qonun hujjatlariga muvofiqligi yuzasidan ekspirtiza o’tkazish;
  
• 
  Buxgalteriya hisobini yuritishdava moliyaviy hisobotni tuzishda korxonaning tarkibiy bo’linmalariga metodik yordam berish, ulaga moliya , soliq, bank qonunlari va boshqa qonun hujjatlari masalalari bo’yicha maslaxatlar berish;
  
• 
  Texnik topshiriqlarni ishlab chiqishd, tashqi auditorliktashkilotlarining takliflarini baxolashdahamda auditorlik tekshirishlarini o’tqazish uchun tashqi auditorlik tashkilotlarini tanlashda tavsiyalarni tayyorlashda
  
• 
  korxonaning kuzatuvchi kengashiga ko’maklashish.
  

Agar ichki nazorat tizimini ishonchli va sezilarli darajada izdan chiqmasdan ishlayotganligi aniqlasa u bunday tizimdagi

• 
  Axborotlarni to’plash tizimida mavjud hatolarni o’z vaqtida aniqlaydi.
  
• 
  Amaldagi masuliyat tizimini har qanday vazifani boshdan oxirigacha yakka o’zi amalga oshirishga yo’l qo’yiladi.
  
• 
  Har qanday muammolarni muvofiqlashtirish tizimi mavjud inventarizatsiya muntazam ravishda o’tqaziladi.
  
• 
  Buxgalteriya hisobotlari va rejadan chetga chiqishlar tahlil qilinadi.
  

Agar har qanday ish kuchi nazorat ostida bo’lsa , daromadlar ko’payadi. Kundalik ishchining ishi ishonchli bo’lsa daromadni yo’qatish xavf- hatar pasayadi.

Ichki audit № ZRU 370- sonli 06.05.2017 O’zbekiston Respublikasi Prizdentining qarori aksiyadorlik jamiyatlari, Oyilaviy korxonalar va xussiy tadbirkorlarning huquqlarini himoya qilish to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi qonuniga muvofiq tayyorlangan 27.09.2006 yildagi O’zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasi qarori № 215 16.10.2006yil buxgalterlik ma’lumotlaridan ham hatolar yo’q deb tahmin qilishga haqlidir. Agar maboda ichki nazorat tizimi samarali bo’lsa, auditor uning kamchiliklaridan kelib chiqadigan hatarli vaziyatlarni bartaraf qilish uchun testlar soni va unga tanlash hajmini ko’paytirish lozim ichki nazorat tizimini ko’rib chiqishga auditor avvalo korxona ichki nazoratiga munosabatiga ya’ni korxona raxbarining fikrlash hususiyatlarini

ularning raxbarlik qilish uslubini aniq moliyaviy hisobotga munosabatini

o’rganadi.

“SHUKRONA TRADE STAR” Oyilaviy korxonasining moliyaviy natijalari va hisobotlari xisobotning ilovasida keltirilmagan.