Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

Tijorat banklari foizli va foizsiz xarajatlar 
Bankning daromadliligi, birinchi navbatda xarajatlarni kamaytirishga
bogʻliq. Bank ishi texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni 
kamaytirishga imkon beradi. 
Xarajat - bu pul vositasini ishlab chiqarish (bank) va noishlab chikarish 
(nobank) faoliyatlariga ishlatish (xarajat qilish) tushuniladi. 
Daromadlar va xarajatlar, toʻlangan vakti va pul kelib tushgan sanadan 
katʻi nazar, kaysi davrga taallukli boʻlsa, oʻsha hisobot davrida aks ettiriladi. 
Bankning daromadliligi, birinchi navbatda, xarajatlarni kamaytirishga
bogʻliq. Bank ishi texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni
kamaytirishga imkon beradi. 

---

259 
Odatda, banklar oʻz zimmasiga operatsiya xarajatlari, ustama foizlarga
ketgan mablagʻlar, shuningdek, kredit riski bilan bogʻliq boʻlgan
yoʻqotishlarni qoplash uchun ajratmalarni oladilar. 
Bank xarajatlari tarkibi: 

foizli xarajatlar 

foizsiz xarajatlar 

operatsion xarajatlardan iborat. 
Tijorat banklari xarajatlari quyidagicha tasniflanadi: 
1. Operatsion xarajatlar: 
1.1. Foizli xarajatlar 
1.2. Komission xarajatlar 
1.3. Moliya bozoridagi operatsiyalar boʻyicha xarajatlar 
1.4. Boshqa operatsiyaon xarajatlar. 
2. Bank faoliyatini funksionallashtirishni taʻminlashi boʻyicha xarajatlar. 
3. Boshqa xarajatlar. 
Yuqoridagi xarajat turlari mamlakatimizdagi hozirgi bank tizimiga
toʻgʻri kelmaydi. Chunki bizda tijorat banklari xarajatlari foizli xarajatlar, 
foizsiz xarajatlar va operatsion xarajatlarga boʻlib oʻrganiladi va shu tartibda
ishlashadi. Bu xarajat turlarini kengroq tarzda koʻradigan boʻlsak, quyidagicha 
turkumlash mumkin: 
Foizli xarajatlar

Talab qilib olinguncha depozitlar boʻyicha 

Jamgʻarma depozitlar boʻyicha 

Muddatli depozitlar boʻyicha 

Depozit sertifikatlar boʻyicha 

Hukumat hisobvaraqlari boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy 
bankiga toʻlanadigan hisobvaraqlar boʻyicha 

Boshqa banklarga toʻlanadigan hisobvaraqlar boʻyicha 

Boshqa qarz mablagʻlari boʻycha 

---

260 

Chiqarilgan qarz qimmatli qogʻozlari boʻyicha 

REPO bitimlari boʻyicha 

Boshqa foizli xarajatlar