Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

IV.
 
Tahlilning statistik usullari.
Foiz riskini miqdoriy baholash maqsadida keng qoʻllaniladigan statistik usul 
boʻlib, 
VAR-tahlil 
usuli hisoblanadi. 
Bazel-II operatsion riskni baholashda qoʻllaniladigan koeffitsiyentlar 
quyidagilarni hisobga oladi: 
-mamlakatning suveren kredit reytingi; 
-bankning reytingi; 
-kredit olgan mijozning reytingi; 
-bank operatsiyasining turi. 

---

208 
Bazel - II standarti talablarini bajarish borasidagi tayyorgarlik tadbirlarini 
amalga oshirish jarayonida Bitimni milliy bank tizimlari sharoitiga moslashtirish 
bilan bogʻliq boʻlgan bir qator qiyinchiliklar, murakkabliklar yuzaga kelishi 
mumkin.
Taʻkidlash joizki, taraqqiy etgan mamlakatlarning bank amaliyotida dasturiy 
taʻminotidan foydalangan holda operatsion riskni ekspert baholash usuli keng 
qoʻllaniladi. 
Dusturiy taʻminoti operatsion riskni baholashda qoʻllash uchun qulay 
hisoblanadi. Buning sababi shundaki, mazkur tizim grafik shaklidagi interfeys va 
toq sonli algoritmlar orqali operatsion riskning darajasidagi oʻzgarishlarni aniqlash 
va kuzatib borish imkonini beradi. 
Bazel qoʻmitasining yangi standartida taklif etilgan standartlashgan 
yondashuvda beta omillarning ulushi quyidagicha taqsimlangan: 
15.1. 3-jadval 
Operatsion riskni baholash boʻyicha standartlashgan yondashuvda beta 
omillar ulushining taqsimoti
35
 
Biznes-liniyalar 
Beta omillar 
Korporativ moliyalashtirish 
18% 
Savdo 
18% 
Bankning chakana operatsiyalari 
12% 
Bankning tijorat operatsiyalari 
15% 
Toʻlovlar va hisob-kitoblar 
8% 
Agentlik xizmatlari 
15% 
Aktivlarni boshqarish 
12% 
Chakana brokerlik xizmatlari 
12% 
15.1.3 – jadval maʻlumotlaridan koʻrinadiki, korporativ moliyalashtirish va 
savdo operatsiyalari nisbatan yuqori ulushni egallaydi. Buning sababi shundaki, 
tijorat banklari aktivlarining umumiy hajmida kreditlar va qimmatli qogʻozlarga 
qilingan investitsiyalari eng yuqori salmoqni egallaydi.