Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Jinsiysistemasi. 
Erkaklikjinsiyorganlariproglottidningusttomonparenximasidajoylashganbirnech
ayuzpufakchasimonurug’donlardan, 
ularningharbiridanboshlanuvchinozikvaingichkakanalchalardaniborat. 
Kanalchalarbir-biribilanqo’shiliburug’ 
yo’linihosilkiladi. 
Urug’ 
yo’liproglottidningyontomonidaqo’shilishorganihisoblangansirrusgakiradi. 
Sirrusjinsiykloakaorqalitashqarigaochiladi. 
Urg’ochilikjinsiyorganlaribirjufttuxumdonlardan, 
tuxumyo’li, 
ootip, 
bachadon, 
Melistanachasi, 
sariqlik, 
qinvakloakagaochiluvchiurg’ochilikjinsiyteshigidaniborat. 

---

Ootipurg’ochijinsiysistemasiningmarkaziyorganihisoblanadi,  chunkituxumyo’li, 
sariqlikyo’lishujoygaochiladi.  Shuningdek,  bachadonhamootpidanboshlanadi. 
Nihoyattuxumbilanspermatozoidlaraynanshuootipgakelibo’zaroqo’shiladi. 
Urug’langantuxumo’zigama’lumqismsariqlikniolib, 
Melistanachasidanajralgansuyuqlikhisobidanpo’stgao’ralib, 
bachadongaqarabsiljibboradi. 
Lentalichuvalchanglarningrivojlanishianchamurakkabbo’lib, 
bujarayonniqoramolsolityori (gijjasi ) misolidako’ribchiqamiz. 
Qoramolsolityori(Taeniarhynchussaginatus) 
odamningingichkaichagidaparazitlikqiladi.  Uzunligio’rtacha  6-10  metr,  ba’zan 
15  metrgayetadi.  Boshida  4  taso’rg’ichibo’ladi.  Bo’yinkaltavanozik,  gavdasi 
(strobilasi) 
2000 
gayaqinbo’g’imlardaniborat. 
Gavdaningharxiljoyidagibo’g’imlarningbo’yivaeniturlichadir. 
Masalan, 
bo’yindankeyinjoylashganbo’g’imlarkalta, 
yoshvajinsiyorganlarishakllanmagan. 
Gavdaningo’rtaqismlaridagibo’g’imlarningbo’yi 
8-10 
mm, 
eni 
12-14 
mmgatengbo’lsa, oxirgiqismdagiyetilganbo’g’imlarnibo’yi 15-20 mm, eniesa 6-
9 mmgateng. Shuningdek, yetilganbo’g’imdagibachadonningyonshoxchalari 17-
35 
tabo’ladi. 
Aytilganbelgilarigaqarabqoramolsolityoriboshqalentalichuvalchanglardanfarqqil
adi. 
Qoramolsolityoriningyetilganbo’g’imlariasosiytanadanuzilib, 
odamnajasibilantashqarigachiqariladi. 
Ba’zanesayetilganbo’g’imlarasosiytanadanbittadanuzilib,  mustaqilharakatqilib, 
odamninganalteshigiorqalihamtashqarigachiqishimumkin. 
Tashqarigachiqarilganbo’g’imlarharxilta’sirlarnatijasidayorilib, 
ichidagituxumlaratrofgakengtarqaladi. 
Tuxumichida 
6 
tailmoqchagaegabo’lganonkosferalichinkasirivojlanadi.  Uningkattaligi  15-20 
mikrongateng. 
Ichidalichinkashakllangantuxumlaroraliqxo’jayinhisoblanganqoramol 
(shuningdek,  zebu,  qutosvabuyvollar)  oshqozonigaoziqabilanbirgatushadi. 
Oshqozondaonkosferatuxumlikqobig’idanajralib, 
ingichkaichakkao’tibepiteliyorqaliqontomirlarigao’tadivaqonoqimibilanjigar, 
yurak, o’pkavaboshkaichkiorganlargahamdamuskullarorasigajoylashiboladi. 
Onkosferabujoylardailmoqlarinitashlab, 
o’sadiva 
2,5-4 
oymobaynidafinnadebataluvchi, 
kattaligimoshdonichakeladiganpufakchastadiyasigaaylanadi. 
Finnaichidabo’lajakgijjaningto’rtso’rg’ichliboshchasivakaltaginabo’yinqismisha
kllanadi. 
Bundaytuzilishgaegabo’lganlichinkasistiserkdeyiladi.  
Uqoramoltanasida 
 
(go’shtvaboshqaorganlarningto’qimalarorasida 
)  
tinchyotaveradi. Sistiserkningo’lchamlari: bo’yi 5-13 mm, eniesa 3-8 mm. 
Odamchalapishirilganyokiyomonqovirilganfinnozlimolgo’shtiniiste’molq
ilgandasistiserklarnio’zigayuqtiradi. 

---

Odamningoshqozonigatushgansistiserkovqathazmkilishsuyuqliklarita’siridabosh
chasinipufakchaichidanchiqarib, 
so’rg’ichlariyordamidaichakdevorigamahkamyopishiboladivabo’yinchahisobida
nyangidan-yangibo’g’imlarpaydoqilaboshlaydi.    Qoramolsolityori,  odamda  10-
15 
yildavomidayashab, 
parazitlikqiladi. 
Uo’zumridavomidajudako’pnaslqoldirishgamoslashgan. 
Unibirdonayetilganbo’g’imidao’rtacha 
175 
mingdonatuxumbo’ladiyokiba’zanbemornajasibilanbirsutkadatashqariga 
1-1,5 
mln. 
tagachatuxumlarchiqariladi. 
Agardaodamichagidaparazitning 
15 
yildavomidayashayolishinivauzluksizravishdayangidan-
yangibo’g’imlarnihosilbo’libturishinihisobgaoladiganbo’lsak, 
parazitumridavomida 
10-11 
mlrddonaurug’langantuxumlarnitashqarigachiqaradi. 
Qoramolgijjasiodamdateniarinxozdebataluvchikasalliknikeltiribchiqaradi. 
Bukasallikanchaog’irkechadivaodamsalomatligigajudakattazararkeltiradi. 
Gijjaodamningingichkaichagidayashab, 
organizmgaso’rilishilozimbo’lganoziqalarniko’pqisminio’zigaso’riboladi. 
Natijadaodamgazarurmahsulotlaryetishmayqoladivauozg’in, 
kamqon, 
boshiaylanib,  ko’zitinadiganbo’libqoladi.  Ba’zanesako’ngliaynib,  qaydqilish, 
ichketishkabihollarhambo’ladi. 
Teniarinxozningprofilaktikchoralarishundaniboratki, 
qoramol-
larboqiladiganmaydonlarniodamnajasibilanifloslantirmaslik, 
so’yilganmolnigo’shtiniveterinariyako’rigidano’tkazish, 
go’shtniyaxshipishiribiste’molqilish, bemorlarnidavolashdaniboratdir.