Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

11.3. Elektron biznesning axborot xavfsizligining xorijiy 
tajribasi 
Xorijda elektron biznesning axborot xavfsizligi muammolarini hal 
qilish bilan axborot xavfsizligi va elektron biznes vositalarini 
etkazuvchilari 
hamda 
Internet-xizmatlar 
provayderlari 
kabi 
kompaniyalar vakillari va ekspertlaridan tarkib topgan jamoat tashkiloti 
– Internet Security Task Force (ISTF) – mustaqil konsorsium 
shug‘ullanadi. 
ISTF konsorsiumi 
elektron 
biznes 
tashkilotchilarining 
e’tiborini birinchi navbatda tortishi zarur bo‘lgan axborot 
xavfsizligining o‘n ikkita quyidagi sohalarini ajratadi:

identifikatsiyalovchi ma’lumotni ob’ektiv tasdiqlash mexanizmi;

shaxsiy ma’lumot huquqi;

xavfsizlik hodisalarini belgilash;

---

127 

korporativ perimetrning himoyasi;

hujumlarni belgilash;

potensial xavfli tarkibni nazorat qilish;

kirish nazorati;

ma’murlashtirish;

hodisalarga chora ko‘rish.
Ma’lumki, ko‘pchilik xatarlardan ishonchli himoyalanishga 
elektron raqamli imzo (ERI) algoritmlarining qo‘llanishi imkon beradi, 
biroq bu faqat ushbu algoritmlar asoslangan hamkorlik protokollariga, 
munosabatlarning yuridik to‘g‘ri konstruksiyasiga va ishonchning 
mantiqiy yopiq tizimiga qo‘shilgan holatlarda ish beradi. 
Ma’lumotlarni himoyalash asosida elektron raqamni hisoblash, 
chiqarish va uni bir juft tegishli kalitlar bilan tekshirish jarayonlarining 
mantiqi yotadi, ya’ni, fundamental matematik tadqiqotlarga asoslangan 
mantiq. Elektron raqamni faqat yopiq kalit egasi hisoblab chiqarishi 
mumkin, yopiq kalitga mos bo‘lgan ochiq kalit egasi esa uni tekshirishi 
mumkin. 
Shubhasiz, axborot xavfsizligini ta’minlash bilan ushbu sohaning 
mutaxassislar ishug‘ullanishi zarur, biroq davlat hokimiyati organlari, 
shaklidan qat’iy nazar korxona va muassasalarning rahbarlari ushbu 
masalalarni e’tibor markazida tutishlari lozim.