Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova


 Masofaviy bank xizmatlari imkoniyatlarini



Download 4,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/132
Sana20.07.2022
Hajmi4,19 Mb.
#828404
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   132
Bog'liq
ELEKTRON TIJORAT VA BIZNES ASOSLAR

 
17.2. Masofaviy bank xizmatlari imkoniyatlarini 
Tranzaksiya xizmatlari masofaviy bank xizmatlari imkoniyatlarini 
to'liq amalga oshirishga imkon beradi: 
● kommunal to'lovlarni amalga oshirish (elektr, gaz, telefon, ijara, 
issiqlik ta'minoti); 
● aloqa (IP-telefoniya, uyali aloqa va telefon aloqasi, Internet) va 
boshqa xizmatlar (sun'iy yo'ldosh televideniesi, trening va hk) uchun 
to'lovlarni to'lash; 
● har qanday bankdagi har qanday hisob raqamiga, shu jumladan 
chet el valyutasida pul o'tkazmalarini amalga oshirish; 
● tovarlarga, shu jumladan Internet-do'kon orqali sotib olingan 
tovarlarga to'lovlarni to'lash uchun mablag 'o'tkazish; 
● chet el valyutasini sotib olish / sotish; 
● sotib olingan tovarlar va xizmatlar uchun kechiktirilgan to'lov 
shaklida kreditni chakana naqdsiz to'lovlarda kredit kartalaridan 
foydalanish orqali olish; 
● plastik kartadagi mablag'larni to'ldirish / olish; 
● har xil turdagi hisobvaraqlarni ochish va ularga mablag 
'o'tkazish; 
● har xil formatdagi ma'lum bir davr uchun hisobvarag'idan 
ko'chirma olish; 
● qabul qilingan to'lovlar to'g'risida ma'lumotni real vaqtda olish; 
● amalga oshirilgan to'lovlar to'g'risida ma'lumot olish; 
● agar kerak bo'lsa, to'lanmagan to'lovdan bosh tortish; 
● jurnal va gazetalarga obuna bo'lish; 
● vositachilik xizmatlarini olish (qimmatli qog'ozlarni sotib olish / 
sotish, investitsiya portfelini yaratish, bankning o'zaro fondlarida 
qatnashish imkoniyati, savdolarda qatnashish va boshqalar); 


180 
● yuqoridagi xizmatlardan kecha-kunduz foydalanish huquqiga 
ega bo'lish. 
17.3. O'zbekistonda Internet-bankingni rivojlanishi 
O'zbekistonda 
Internet-bankingni 
rivojlantirish 
istiqbollari 
Internet-banking foydalanuvchilarining yuqori o'sish dinamikasi bilan 
belgilanadi. Ammo, agar bugungi kunda mamlakatimizda 7,1 milliondan 
ortiq abonent Internet foydalanuvchisi bo'lsa, u holda Internet-
bankingning qamrovi atigi 0,3 foizni tashkil etadi, rivojlangan 
mamlakatlarda bu ko'rsatkich o'rtacha 40-50 foizni tashkil etadi. 
Bundan tashqari, foydalanuvchilar sonining o'sish sur'ati ancha 
yuqori. Internet-bankingni rivojlantirishda tijorat banklari faoliyatidagi 
asosiy kamchilik bu ikkinchisining chakana iste'molchilarga bo'lgan 
e'tiborini zaifligi. Chet el tajribasi shuni ko'rsatadiki, bank xizmatlari 
tizimida Internet-banking rivojlanishi bilan "Chakana bank" atamasini 
asta-sekin almashtirib turadigan jismoniy shaxslar uchun yangi atama - 
"Shaxsiy bank" ham tez-tez ishlatila boshlandi. 
Jismoniy shaxslar uchun yangi Internet-banking imkoniyatlarini 
targ'ib qilishda banklarning asosiy xatolaridan biri shundaki, hamma 
tijorat banklari ham elektron kanallarni bank bilan ishlashning to'liq 
imkoniyatlari sifatida joylashtirmayapti. 
Internet-bankingni bank o'z mijozlariga taqdim etadigan muhim 
qulaylik sifatida ko'rish o'rniga, u ko'pincha kichik xizmat sifatida taklif 
qilinadi va katta ishtiyoqsiz targ'ib qilinadi. 
Boshqa tomondan, mahalliy foydalanuvchilar evropaliklarga yoki 
amerikaliklarga qaraganda elektron texnologiyalarga nisbatan juda kam 
ishonchga ega. 
Bank xizmatlari aholi orasida kam tarqalgan. Fuqarolarning 
aksariyati shaxsiy bank hisobvarag'idan asosan muddatli omonatlarni 
joylashtirish uchun foydalanadilar. Bank hisobvarag'i kunlik to'lovlarni 
amalga oshirish uchun zarur emas, naqd pul muomalasidan foydalanish 
istagi ustunlik qiladi. 
Shu bilan birga, plastik kartalar orqali hisob-kitoblar hajmining 
o'sib borishi Internet-bank xizmatidan keng foydalanish uchun 
qo'shimcha imkoniyatlar ochmoqda. Jismoniy shaxslarning Internet-
bankdan faol foydalanish muammosi, ularning yuqori tezlikda aloqa 
kanallariga kirish imkoniyatining etishmasligi. 
Ushbu muammo, to'g'ridan-to'g'ri bo'lmasa ham, Internet-bank 
rivojlanishining pasayishi uchun bilvosita sababdir. O'zbekistonda 
Internet-bankingni rivojlantirish uchun nima kerak? Shuni ta'kidlash 


181 
kerakki, ko'plab mamlakatlardan farqli o'laroq, bizda Internet-bankingni 
amalga oshirish uchun etarlicha rivojlangan qonunchilik bazasi mavjud. 
Unga O'zbekiston Respublikasining qonunlari kiradi: 
"Banklar va bank faoliyati to'g'risida"; 
«O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki to'g'risida; 
"Axborotlashtirish to'g'risida"; 
"Elektron raqamli imzo to'g'risida"; 
"Elektron hujjat aylanishi to'g'risida"; 
"Elektron tijorat to'g'risida"; 
“Elektron to'lovlar to'g'risida; 
"Avtomatlashtirilgan bank tizimidagi ma'lumotlarni himoya qilish 
to'g'risida". 
Shu bilan birga, qonunlarning hech birida tijorat banklari 
xizmatining turi sifatida Internet-bankingning aniq ta'rifi mavjud emas. 
O'zbekistonda Internet-bankingni rivojlantirishning istiqbolli 
yo'nalishlari sifatida quyidagilarni ko'rib chiqish taklif etiladi: 
- uyali aloqa xizmatlari uchun hisob-kitoblarni tashkil etishning 
to'plangan tajribasidan foydalangan holda hisob-kitoblarni va to'lovlarni, 
birinchi 
navbatda, 
kommunal 
xizmatlarni 
amalga 
oshirish 
imkoniyatlarini taqdim etgan holda Internet-bank ishini aholi orasida 
keng ommalashtirish va Internet-bank tizimining funktsional kengayishi; 
- Internet-banklardan foydalanishda savodxonlikni oshirish 
maqsadida tijorat banklari veb-saytlarida virtual bank yaratish bo'yicha 
loyihani amalga oshirish mumkin, u erda fuqarolar virtual operatsiyalar 
bo'yicha bank operatsiyalarini o'yin formatida amalga oshirishi mumkin 
va o'sha bankda haqiqiy hisob raqamlarini ochish uchun zarur bo'lgan 
ko'nikmalar. 
Ushbu loyihani oliy o'quv yurtlaridan biri bilan birgalikda amalga 
oshirish mumkin, keyin talabalar ishtirokida bank operatsiyalaridan 
foydalanish va qayta ishlashning professional ko'nikmalari amalga 
oshiriladi. 
- Internet-bankingni rivojlantirishning muhim yo'nalishi bu 
bankning xavfsizlik tizimini doimiy takomillashtirishdir. Texnologik 
masalalar bilan bir qatorda Bank nazorati bo'yicha Bazel qo'mitasining 
elektron bank xizmatlari sohasida tavakkalchiliklarni boshqarishning 14 
tamoyillariga rioya qilish bo'yicha tavsiyalarini amalga oshirish va 
qonuniy ravishda birlashtirish tavsiya etiladi; 
- elektron tijoratni rivojlantirishga ko'maklashish va tijorat banklari 
bilan onlayn-do'konlarni va ixtisoslashgan savdo portallarini yaratish 


182 
bo'yicha 
qo'shma 
loyihalarni 
amalga 
oshirish, 
bu 
ham 
foydalanuvchilarni Internet-banking xizmatiga keng jalb qilishga 
yordam beradi. Mutaxassislarning fikriga ko'ra, 2020 yilgacha bo'lgan 
masofadan 
turib 
bank 
xizmatlarini 
rivojlantirishning 
global 
tendentsiyalari quyidagicha bo'ladi: 
● demografik o'zgarishlar, shu jumladan bozorda yosh 
iste'molchilar sonining ko'payishi va harakatchanlikning kuchayishi; 
● moliya sektorini tartibga solishda manfaatlari yanada faol rol 
o'ynaydigan hukumatlarning rolini oshirish; 
● naqd pul bilan bog'liq jinoyatchilikning oldini olish bo'yicha 
tadbirlarni kuchaytirish, bu katta rol o'ynaydi va elektron to'lov 
kanallarini joriy etishda yordam beradi; 
● Mobil telefonlardan Internetga kirish moliyaviy operatsiyalar 
narxini pasaytiradi. 

Download 4,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   132




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish