Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

Jadval 7.1. 
 Electron tijorat shakllarinig xususiyatlari
Shakl
Xususiyat
Misol
Internet -
do'kon
Internet-do'konlar B2C bozoriga 
yo'naltirilgan holda yaratiladi. Bu keng 
turdagi mahsulotlarni sotishni tashkil 
qilish uchun amalga oshiriladi 
Amazon.com 
Ozon.ru 
Onlayn xizmat
Onlayn do'kondan asosiy farq – bu 
Internetda xizmatlar ko'rsatishdan 
iborat bo'lgan faoliyat. Ushbu shakl 
B2C, B2B bozorlarida qo'llaniladi. 
Yandex.Taxi 
Taksi OK 
Onlinetv.uz 
Kun.uz 
Elektron 
savdo tizimi
B2G bozor segmenti - biznes va 
davlatning o'zaro munosabatiga 
qaratilgan 
E-savdo.uz 
Torg.uz 
Savdo 
maydonchalari
Bu mijozlar va buyurtmachilar uchun 
mahsulotlar, xizmatlar, ishlar 
kataloglarining mavjudligini 
anglatadi. B2B bozorlariga va qisman 
Supl.biz 
Vsem.uz 

---

80 
B2C-ga yo’naltirilgan 
 
7.3. Elektron tijorat tizimini tashkil qilish
Elektron tijorat tizimini tashkil etish to'rt tashkiliy shaklida amalga 
oshirilishi mumkin: 

Mavjud biznesning kengayishi sifatida elektron tijorat tizimini 
yaratish. 

Joriy 
internetni-manbani 
sotib 
olish uning 
funksiyalarini 
o'zgartirish,. 

Elektron tijorat loyihasini amalga oshirish uchun mustaqil 
kompaniya tashkil etish. 

Biznes sheriklari va texnologiya kompaniyalari bilan qo'shma 
loyiha. 
Jadval 7.2. 
Elektron tijoratni tashkil etishni ko’rinishlarini taqqoslash
Tashkillashtirish
parametrlari
Foyda
Kamchiliklari
Mavjud kompaniyada 
yangi savdo kanali 
sifatida elektron tijorat 
tizimini yaratish 
Mavjud tizimlar 
bilan maksimal darajada 
integratsiya qilish. Tajribadan 
foydalanish 
O'zgarishlarni 
boshqarishning 
murakkabligi. Tajriba 
yetarli emasligi. Yuqori 
texnik va tashkiliy 
xavflar 
Mutaxassislar jamoasi 
bilan mavjud Internet-
manbalarni sotib olish 
Amaldagi savdo 
maydonchasi. Tezkor ishga 
tushurilishi. Vakolat 
Texnik resurslarni 
birlashtirishning 
murakkabligi 
Elektron tijorat 
resurslarini 
loyihalashtirish va 
rivojlantirish uchun 
mustaqil kompaniya 
tashkil etish 
Moslashuvchanlik. Jamoaning 
elektron tijorat tizimiga 
yo'naltirilganligi 
Marketing va logistika 
jarayonlarini kompleks 
boshqarish muammosi 
Hamkorlar bilan 
elektron tijorat loyihasi 
Resurslar etarlgi. Barcha 
ishtirokchilarning 
manfaatlarini 
birlashtirish. Yangi 
integratsiya effektlari 
Menejmentning yuqori 
darajasi talab 
qilinadi. Yuqori 
tashkiliy xavf 
Elektron tijorat tizimining amalga oshirish loyihalari turli xil 
maqsadlarga ega: sotuvhajmlariniqisqamuddatdaoshirishvashu darajani 

---

81 
saqlabqolish, 
ushbu 
yo'nalishda 
strategik 
rivojlanish, 
mavjud 
resurslardan foydalanish va hokazolar. 
Qoida tariqasida, amalga oshirilayotgan tizimning xususiyatidan 
kelib chiqib, elektron tijorat tizimini joriy qilish, bir vaqtning o'zida 
kompaniya uchun tubdan farq qiladigan ustuvor yo'nalishlarga ega 
bo'lgan bir nechta maqsadlarga erishishga imkon beradi. Shu bilan birga, 
elektron tijorat tizimlarini joriy etishning asosiy maqsadi mavjud savdo 
kanallariga keng qamrovli alternativa yaratish va savdo sohasida 
kontragentlar 
bilan 
iqtisodiy 
o'zaro 
munosabatlarning 
biznes 
jarayonlarini optimallashtirish bo'lishi mumkin. 
Shunga ko'ra, elektron savdo tizimlarini joriy etish, uch asosiy 
oqibatlari bor (Jadval 7.3.):