Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

 
Hukumat ( G )
Biznes (B)
Iste'molchi (C)
Hukumat
( G )
G2g 
Muvofiqlashtirish 
G2b 
Ma'lumot 
G2c 
Ma'lumot 
Biznes
(B)
B2G 
Davlat xaridlari 
B2B 
Kompaniyalar 
o'rtasidagi savdo 
bitimlari 
B2C 
Chakana savdo 
Iste'molchi
(C)
C2G 
Soliq 
C2B 
Narxlarni 
taqqoslash 
C2C 
Auksion 
bozorlari 
Rasm 6.1. Tijoratni tashkil etish modellari 
Hozirda 
elektron 
tijoratning 
3 
ta 
sub'ekti 
-
biznes 
( B ) 
, davlat 
( G ) va 
iste'molchi 
( C ) tomonidan 
keng 
foydalaniladi. Elektron tijoratni tashkil etish modellarini batafsil ko'rib 
chiqamiz . 
B2B Model - ( Business–to Business, Biznesdan - Biznesga)
B2B atamasi odatda onlayn xizmatlarning keng doirasini anglatadi, 
ularda biron bir tarzda, xususiy shaxslar emas, balki korxonalar va 
kompaniyalar qatnashadilar. B2B sektorida kompaniyalar bir-birlariga 
sotadigan tovarlar va xizmatlar sotiladi. Asosiy tovar va pul aylanmasi 
korporativ muhitda ro'y beradi va iste'mol bozoriga deyarli kirmaydi. 
B2B - bu faoliyat turi bo'lib, Internet orqali ikki kompaniya
o’rtasida biznes yuritish ma’nosini bildiradi (
bitim 
- 
ihtiyoriy 
bozor bitimi va taraflarning kelishuvi bilan amalga oshiriladigan
qo'shma iqtisodiy faoliyat hisoblanadi
). 
Internetda ushbu turdagi faoliyat kompaniyalar uchun eng istiqbolli 
hisoblanadi. Bu ishlab chiqaruvchilar o'rtasida yangi darajadagi savdo 
aloqalarini o'rnatishga imkon beradi va ular o'rtasidagi sheriklik uchun 
yaxshi zamin yaratadi. 

---

63 
Bozor ochilib bormoqda va mahalliy bozorda o'zaro hamkorlik 
qilish va zarur xizmatlarni sotib olishuchun ko'plab imkoniyatlar
yaratadi va mavjud chet eldan materiallar va asbob-uskunalarni olib 
kirishdan yoki biznes sherikini uzoq vaqt izlashlashdan ozod qiladi. 
Xalqaro ma'noda elektron tijorat kompaniyaga global bozorda yuqori 
faollik qilish uchun yaxshi imkoniyat beradi. 
B2B tizimi oddiy foydalanuvchilar, boshqa mumkin bo'lgan 
hamkorlar uchun 
ochiq 
ham bo'lishi mumkin, shu bilan, 
yopiq 
ham 
bo’lishi mumkin, yani faqat ma'lum hamkorlar yoki ishchi guruh va 
faqat ma'lum bir texnologik vazifalarni amalga oshirish uchun 
mo’jallangan bo’ladi. 
Ushbu modeldan foydalangan holda elektron tijorat yagona 
axborot tarmog'i orqali amalga oshirilishi mumkin (Rasm 6.2.). 
Rasm 6.2. Yagona axborot tarmog'iga ega B2B elektron tijorat 
tizimi
 
B2B saytlari orasida funktsional imkoniyatlari bilan quyidagi 
guruhlarni ajratish mumkin: 

Kataloglar
. Ular B2B turidagi saytning eng arzimas versiyasi 
bo'lib, unda xaridor tomonidan belgilangan narxdagi mahsulot 
sotuvchisini topadi ; 

Elektron birjalar
. Ular kataloglarga qaraganda ancha murakkab va 
amalda haqiqiy birjalarga o'xshaydi. Ular asosan iste'mol tovarlari, 
masalan, don, qog'oz, metall va boshqalar savdosi uchun 
ishlatiladi. 

Elektron jamoa
. Biznes bilan shug'ullanish har doim ham hamma 
uchun tanish bo'lgan savdo operatsiyalarini amalga oshirish bilan 

---

64 
bog'liq emas. Biznes sheriklar ishtirokini talab qilishi mumkin 
bo'lgan ko'plab boshqa sohalar mavjud. Masalan, turli xil 
tadqiqotlar, siyosiy lobbilar yoki fikr almashish. Internet kuchlar 
va qiziqishlarni birlashtirish uchun mukammal vositadir. 
Bugungi kunda elektron tijoratdagi barcha bitimlarning katta qismi 
aynan shu modelga to'g'ri keladi; Ushbu sektorda tashkilotlar o'rtasidagi 
munosabatlarning juda keng doirasi mavjud: tovarni ishlab 
chiqaruvchi uni o'z etkazib beruvchilari yoki sotuvchilar orqali sotishga 
harakat qiladi , ular esa o'z navbatida dilerlar orqali ishlaydi. 
Internetda B2B tizimlariga savdo maydonchalari, birjalar, kim 
oshdi savdolari va portallari kiradi. Internet asosiy maqsadi - B2B 
yechimlari - hamkor izlashni soddalashtirish, xulosa vabitim ijrosini 
ta'minlash