Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti axborot tizimlarini matematik va

Ma’lumotlarni boshqarish
- bu ma’lumotlarning to’g’ri yaratilishi, saqlanishi 
va olinishiga qaratilgan qoidalar [6]. Ma’lumotlar muhim rol o’ynashini hisobga 
olib, ma’lumotni boshqarish har qanday biznes, davlat idorasi, xizmat ko’rsatish 
tashkiloti yoki xayriya faoliyatining asosiy yo’nalishi ekanligi biz to’liq anglashimi 
lozim. 
Ma’lumotni samarali boshqarish odatda kompyuter ma’lumotlar bazasidan 
foydalanishni talab qiladi. Ma’lumotlar bazasi bu quyidagilar to’plamini 
saqlaydigan umumiy, birlashtirilgan kompyuter tuzilmasi: 
•
Tashqi foydalanuvchi ma’lumotlari, ya’ni oxirgi foydalanuvchini 
qiziqtirgan muhim faktlar; 
•
Metadata (ma’lumotlar haqidagi ma’lumotlar [6]), ular orqali oxirgi 
foydalanuvchi ma’lumotlari birlashtiriladi va boshqariladi. 
Metadata ma’lumotlar xarakteristikalarini va ma’lumotlar bazasida topilgan 
ma’lumotlarni bog’laydigan 
munosabatlar
to’plamini tavsiflaydi. Masalan, meta-
ma’lumotlar komponenti har bir ma’lumot elementining nomi, har bir ma’lumot 
elementida saqlanadigan qiymatlar turi (raqamlar, sana yoki matn) va ma’lumotlar 
elementini bo’sh qoldirish mumkinligi kabi ma’lumotlarni saqlaydi. Metadata 
ma’lumotlarning qiymati va ishlatilishini to’ldiruvchi va kengaytiradigan 

---

ma’lumotlarni taqdim etadi. Qisqa qilib aytsak, metadata ma’lumotlar bazasida 
ma’lumotlarning yanada to’liq tasvirini taqdim etadi. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi
(MBBT) bu ma’lumotlar bazasi 
tuzilishini 
boshqaruvchi 
va 
unda 
saqlanadigan ma’lumotlarga kirishni 
boshqaradigan dasturlar to’plami. Qaysidir ma’noda ma’lumotlar bazasi juda yaxshi 
tashkillashtirilgan elektron topshirish kabinetiga o’xshaydi, unda kuchli dasturiy 
ta’minot (MBBT) kabinet tarkibini boshqarishga yordam beradi.