Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti axborot tizimlarini matematik va

CHAR va VARCHAR ma'lumotlar turlari o'rtasidagi farq shundan iboratki

2.2 “XO’JALIK MOLLARI” ma’lumotlar bazasining mantiqiy strukturasi va uni shakllantirish

Qo’yilgan masala yuzasidan ma’lumotlar bazasida jadvallar hosil qilindi. Ular orasidagi bog’lanishlar mos keluvchi (ustma-ust tushuvchi) maydonlari yordamida bog’langan. Ma’lumotlar bazasidagi jadvallar orasidagi munosabatlar quyidagi to’rtta turda bo’lishi mavjud: birga-bir, birga-ko’p, ko’pga-bir, ko’pga-ko’p. Masala yuzasidan ma’lumotlar bazasini loyilahashda birga-ko’p va ko’pga-ko’p bog’lanish munosabatlaridan foydalanildi. Birga-ko’p bog’lanish munosabati ma’lumotlar bazasini loyihalashda ko’p uchraydi va uning vazifasi takrorlanmaydigan qiymat oluvchi (kalit) maydonga ega bo’lgan jadvalning har bir yozuvi qiymatiga ushbu maydon qiymatlari orqali bog’langan jadvaldagi ko’p sondagi yozuvlarini mos qo’yishdir.

“xo’jalik mollari” – haqida ma’lumotni saqlovchi jadval

Maydon nomi	Tipi	Izoh
Iddo’kon	INT(10)	Kalit maydon
do’konname	VARCHAR(255)	do’kon nomi
do’konadress	VARCHAR(60)	Manzili
do’konsite	VARCHAR(55)	Joylashgan o’rni
do’konnumber	INT(45)	Tel nomeri
do’konmanager	VARCHAR(30)	do’konrahbari

“Xodimlari” – haqida ma’lumotni saqlovchi jadval Employee-xodimlar

Maydon nomi	Tipi	Izoh
Idemployee	INT(10)	Kalit maydon

employeename	VARCHAR(255)	Xodimlarnomi
employeeadress	VARCHAR(60)	manzili
employeenumber	INT(25)	Telnomeri
employeeprise	VARCHAR(45)	Xodimlar maoshi
Employeesalary	VARCHAR(30)	Xodimlar maoshi

Maydon nomi	Tipi	Izoh
iddepartment	INT(11)	Kalit maydon
Departmentname	VARCHAR(60)	Bo’lim nomi
deparmentemployee	VARCHAR(30)	Bo’lim xodimi
Departmentleader	VARCHAR(30)	Bo’lim boshliq
Telephonenumber	INT(20)	Tel nomeri

“Bo’limlari” – haqida ma’lumotni saqlovchi jadval Department-Bo’limlari

“oylik-maosh” – haqida ma’lumotni saqlovchi jadval Salary- oylik-maosh

Maydon nomi	Tipi	Izoh
Idsalary	INT(8)	Kalit maydon
Salarycount	TIYIN	Oylik miqdori

“maxsulot” – haqida ma’lumotni saqlovchi jadval Product-maxsulot

Maydon nomi	Tipi	Izoh
Idproduct	INT(11)	Kalit maydon
Productprise	VARCHAR(60)	Maxsulot narxi
Productname	VARCHAR(30)	Maxsulot nomi
Producttype	Text	Maxsulot turi
Productcount	VARCHAR(40)	Maxsulot miqdori

“maxsulot miqdori” – haqida ma’lumotni saqlovchi jadval Productcount-maxsulot miqdori

Maydon nomi	Tipi	Izoh
Idproductcount	INT(11)	Kalit maydon
Productprise	VARCHAR(60)	Maxsulot narxi
Productname	VARCHAR(30)	Maxsulot nomi
productdepartment	VARCHAR(45)	Maxsulot bo’limi
Productcount	VARCHAR(40)	Maxsulot miqdori
Producttype	VARCHAR(30)	Maxsulot turi

2.3 JADVALLARNING O’ZARO BOG’LANISHI

Bu jadval do’kon bo’limlari va maxsulaotlari bog’lanishi (N:M)

Bu jadval xodimlar va oylik-maosh bog’lanishi=

Bu jadva supermarket va maxsulotlar bog’lanishi.(N:M)

Bu jadval maxsulot miqdori va maxsulot bog’lanishi



2.4 SQL operatorlari yordamida jadvallarni hosil qilish va jadvallarga ma’lumotlar kiritish

1. jadval. “do’kon” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE do’kon (
Iddo’kon INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY,
do’konname VARCHAR(45) NOT NULL, do’konxodim_id INT(11) NOT NULL, do’kontel VARCHAR(45) NOT NULL,
);

2. jadval. “xodimlar_has_fanlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE do’kon_has_fanlar (do’kon_idtalaba INT(11) NOT NUL, fanlar_idfanlar INT(11) NOT NULL,
);

3. jadval. “xodimlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE xodimlar (
Idxodimlar
INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY,
fanlarname VARCHAR(45) NOT NULL, xodimlar_id INT(11),
xodimlar_id INT(11),);

4. jadval. “xodimlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE xodimlar (
idxodimlar INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, xodimlarFIO VARCHAR(45) NOT NULL,
xodimlartel VARCHAR(45) NOT NULL, xodimlaraddress VARCHAR(45) NOT NULL,
xodimlaremail VARCHAR(45) NOT NULL,
);

5. jadval. “xodimlar_has_fanlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE talaba_has_fanlar ( xodimlar_idxodimlar INT(11) NOT NUL, fanlar_idfanlar INT(11) NOT NULL,
);

6. jadval. “maxsulot” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE maxsulot
maxsulot _id INT(11) NOT NUL, maxsulot VARCHAR(45) NOT NULL,
);

7. jadval. “maxsulot _has_dokon” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE do’kon_has_xodimlar (
Do’kon_id_xodimlarINT(11) NOT NUL, do’kon_idxodimlar INT(11) NOT NULL,
);

8. jadval. “maxsulot” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish

CREATE TABLE yunalish (

idmaxsulot INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY,
maxsulotname VARCHAR(45) NOT NULL, dokon_id INT(11) NOT NULL,
);

1. SQL operatorlari yordamida jadvallarga yozuvlar qo’shish

1. jadval. “do’kon” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish

INSERT INTO `do’kon`(`iddo’konid`, ` do’konname`, ` do’konxodimid`,

`kafedratel`) VALUES (1,’jhxdfngj’,’5’,’655656’);

2. jadval. “do’kon” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish

INSERT INTO `xodimlar`(`idxodimlar`, `xodimlarFIO`, `xodimlartel`,

`xodimlaraddress`, `xodimlaremail`, ) VALUES (1,’yufuygj’,’15165’,’jygukhkj’,’hbkjb@hgbj’,’2’,5);

3. jadval. “” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish

INSERT INTO `fanlar`(`idfanlar`, `fanlarName`, `fanlarkafId`, `talabaid`) VALUES (1,’ykjjh’,’5’,’7’);

4. jadval. “xodimlar” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish

INSERT INTO `xodimlar`(`idxodimlar`, `xodimlarFIO`, `xodimlartel`,

`xodimlaraddress`, `xodimlaremail`, `fakultet_id`, `kafedra_idkafedraid`) VALUES (1,’jhgjkkbj’,’6563’,’ghfhgvjh’,’hgjgjh@j’,’5’,’2’);

5. jadval. “baholar” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish

INSERT INTO `baholar`(`id`, `baholar`) VALUES (2,’5ball’);

6. jadval. “yunalish” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish

INSERT INTO `yunalish`(`idyunalish`, `yunalishname`, `fakultet_id`) VALUES (2,’jhdbckjb’,’5’);

Xulosa

Men “Kafedra ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi” mavzusida bajargan kurs ishimni bajarish davomida “Raqamli texnologiyalari” ma’lumotlar bazasini yaratdim. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari fanini o’rganish davomida juda ko’p yangi bilimlarga va ma’lumotlarga ega bo’ldim. MBBTni boshqarish, Ma’lumotlar bazasini yaratib olish hozirgi axborot texnologiyalari jaddal sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan bir vaqtida juda muhim ekanligini tushundim. Fanni o’rganishda va kurs ishini bajarish chog’ida yangi adabiyotlarni topdim hamda turli ma’lumotlardan foydalandim.
Umuman olganda ushbu kurs ishi biz talabalarga “ Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari” fanidan olgan nazariy va amaliy bilimlarimizni yanada mustahkamlashga yordam berdi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.SQL dasturlash: SQLni o'rganish uchun mashqlar, maslahatlar va fokuslar bilan yakuniy qo'llanma.

2.SQL Programming: The Ultimate Guide with Exercises, Tips and Tricks to Learn SQL
3.SQL Computer programming for Beginners: The Practical Step by Step Guide, to Master the Fundamentals of SQL Database Programming Made Simple and Stress-Free, that Will Get You Hired
4.“Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv qo’llanma, TATU FF.
5.Ayupov R.X., Ismoilov S.I., Azlarov A.X., “MS Access 2002 - ma’lumotlar majmuasini boshqarish tizimi”(o’quv qo’llanma) Toshkent.: Toshkent Moliya instituti, 2004.