Samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasi

4. O`quvchilarda tanqidiy tafakkurni shakllantirishning bosqichlari
Tanqidiy fikrlash strategiyasi ta’limda quyidagi uch bosqichli modeli mavjud. Bular:

• 
  Да’vat;
  
• 
  Аnglash;
  
• 
  Fikrlash
  

Quyidagi jadvalda tanqidiy fikrlasning shakllantirish bosqichlari hamda ushbu bosqichlarning mazmuni berilgan.
1-jadvak

№	Bosqichning nomi	Маqsadi	Маzmuni
1	Da’vat	1.Aniqlashtirish; 2.Faollashtirish; 3.Motivatsiya.	O’quvchiga mavzu bayon etiladi va shu sohadagi uning bilimlari aniqlanadi. Ayrim tushunchalarga izoh beriladi. Ma’lum informatsiya, qoidalar eslatiladi. Mavzuni o’rganish asosida qanday natijaga erishish ma’lum qilinadi.
2	Anglash	1.Solishtirish; 2.Taqqoslash; 3.Tushunish;	O’rganiladigan material ustida faol ishlanadi. O’quvchilarda bilim, ko’nikma, va malakalar hosil bo’ladi. O’quvchilar bilan individual, juftliklardagi va guruhdagi ishlar amalga oshiriladi. O’quvchilarga aniq vazifalar beriladi. Ular faol ishlab maqsadga erishishlari kerak.
3	Fikrlash	1.Tahlil qilish; 2.Umumlashtirish; 3.Xulosalash.	Erishilgan natija avvaliga bilimlar bilan taqqoslanadi. Yangi o’zlashtirilgan bilim ifodalanadi. O`quvchi o’qish natijasida erishgan darajasi baholanadi. O’rganilgan o’quv materialni umumlashtirish va yozma ish, chizma, xulosa fikr va boshqa ko’rinishda ifodalanadi. Bu bosqichda o’quvchi ta’lim jarayonida qo’yilgan maqsadga erishishi kerak

Тa’lim jarayoni da’vat, anglash va fikrlash bosqichlariga asoslanib o’tilsa, o’quvchining yuqori darajada faolligi ta’minlanadi. O’qituvchi tanqidiy tafakkurga asoslanib dars o’tishda o’quvchi tomonidan ma’lum bilimlar tizimini o’zlashtirishga erishish bilan birga, bilimlarni o’zlashtirish jarayonida o’quvchining mustaqil faoliytiga e’tiborni qaratish kerak.

O’qituvchi o’z savollari orqali Ўқитувчи ўз саволлари орқали o`quvchilarning bilish faoliyatini boshqarib boradi. Savollarni to’g’ri qo’ya olish o`qituvchining pedagogic mahoratiga bog’liq. Quyida o’qituvchining o’quvchilarda tanqidiy tafakkurni o’stirishga mo’ljallangan savollar namunasini keltiramiz:
2-jadval

O’quvchi o’qituvchi bilan birgalikda faoliyat ko’rsatib, bilimlarni o’zlashtirish bilan birga, uni o’zining ijodiy kashfiyoti sifatida his etadi. Bunda o’qish faoliyati shaxsiy yutuq sifatida his etiladi, bilish motivatsiyasi o’sadi, o’qishga qiziqish kelib chiadi.

Таnqidiy fikrlash bosqichlari o’qituvchiga shunday sharoitlar yaratadiki, natijada ta’lim jarayonida quyidagilarga erishiladi:

• 
  o’quvchilarning fikrlashi faollashtiriladi;
  
• 
  ta’li maqsadi anglanadi;
  
• 
  фaol munozaralarga imkoniyat yaratadi;
  
• 
  o’qishga qiziqishni oshiradi;
  
• 
  faol o’quv faoliyatini ta’minlaydi;
  
• 
  o’zgarishlarni va fikr yuritishni rag’batlantiradi;
  
• 
  o’quvchilarga turli xil fikrlarni tinglashga imkoniyat beradi;
  
• 
  o’quvchilarga o’z savollarini berishda yordam beradi;
  
• 
  o’quvchiga o’z-o’zini ro’yobga chiqarishga imkon beradi;
  
• 
  o’quvchilar tomonidan axborotlar qayta ishlanishini ta’minlaydi;
  
• 
  o’quvchilarda tanqidiy fikrlashga imkoniyat yaratadi.