Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

a
parametri molekulalararo 
o„zaro ta‟sir intensivligini baholaydi; 
b 
parametr - molekulalar egallagan 
hajm. Bosim bo„yicha yechilgan tenglama quyidagi ko„rinishga ega: 
SO
2
uchun eng aniq parametr qiymatlari quyidagicha: 
a
= 0,3652 
Pa•m
6
/mol; 
b
= 4,28•10
–5
m
3
/mol. Eksperimental ma‟lumotlar bo„yicha
noto„g„ri qiymatlar olingan: 
a
= 0,5755; 
b
= 10
-4
. 
bosimini hisoblash 
uchun parametrlarning to„g„ri va noto„g„ri qiymatlaridan foydalangan 
holat, hamda ideal gazni taxminiy hisoblash ma‟lumotlarini 
solishtiraylik (jadvalga qarang). 
T, K 
V
, m
3
/mol 
Bosim, MPa 
300 
0,0005 
3,995 
3,933 
4,989 
300 
0,001 
2,241 
2,196 
2,495 
400 
0,0005 
5,814 
6,013 
6,652 
400 
0,001 
3,110 
3,120 
3,325 
Parametr qiymatlarining katta baholanishiga qaramay, olingan 
qiymatlar aniq tenglama yordamida hisoblanganlardan maksimal 3,5 % 
ga farq qiladi. Bu ideal gaz tenglamasi bilan hisoblashdan ko„ra 
yaxshiroqdir, bu yerda chetlanish 22% ga etadi. Shunday qilib, hisob-

---

40 
kitoblar uchun modeldan foydalanish mumkin, lekin fizik ma‟nosi 
buzilgan: o„zaro ta‟sir kuchi va molekulalar hajmi mos ravishda 1,5 va 
2,3 baravarga yuqori baholangan. Bunda parametrlardan birining qayta 
ishlash vaytida ortishi sodir bo„ladi – bu ikkinchi parametrdagi xatoni 
qoplashdan kelib yaiqadi. 
Agar fizik ma‟no yo„qolsa, ko„p parametrli modellarning yana bir 
salbiy xususiyati - ekstrapolyatsiyaning ishonchsizligi paydo bo„ladi. 
Eksperimental tarzda o„rganilgan mintaqadagi ob‟ektni yaxshi 
tasvirlaydigan tenglama, hatto uning chegarasidan kichikroq qadam 
tashlansa ham, juda noaniq bo„ladi. Albatta, xuddi shu xususiyat faqat 
empirik modellarga xosdir. 
1.15-misol. Tadqiqotchi