Samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti maktabgacha ta`lim nazariyasi va metodikasi kafedrasi roʻyxatga olindi

va sakkizlik tarzida bir butun tugallangan allalar ham, shuningdek, shu xildagi band asosida 
to`qilgan namunalar ham ancha.
Jumladan, Qashqadaryo, Surxondaryo vohalaridagi allalarning 
aksariyati, asosan, to`rtliklar, beshliklar va sakkizliklar shaklida bo`lsa, Buxoro, Samarqand, 
Xorazm, Toshkent va Farg`ona vodiysida hajman bir necha to`rtlik yo beshlikdan iborat 
voqeaband yo lirik allalar salmog`i baland. Bunday strofik xilma-xillik onalarning alla 
kuylayotgan vaziyatdagi kayfiyatining natijasi bo`lib, allada kuylanishi kutilgan g`oyaviy 
niyatning salmog`iga, ko`tarinkiligiga, yo`nalishiga bog`liq. O‘zbek allalarida shunday bir ichki 
mantiq borki, u qaysidir bir ishorada harakat, ohang va mazmun birligini ta`minlab turadi. 
Onalar o`zlari xush yoki noxushliklaridan qat`iy nazar farzandlariga hamisha mehribonlik 
bilan kuylaydilar: farzandlarini erkalata turib uyqu chaqirganlarida eng nafis ranglarni tanlashga, 
shu ranglarni g`oyat nazokat bilan ishlatishga e`tibor beradilar. Bolalari tabiatini toblantirishda 
doimo tiniqlik va quvnoqlikka aloqador tuyg`ularni teran ifodalashga xizmat qiluvchi poetik 
obrazlarga, sifatlash va o`xshatishlarga murojaat qiladilar, shu maqsadda 
qo`zichoq, qo`chqor, 
olqor, toychoq, saman, toyloq, bo`taloq, kiyik(ohu), quralay, serka, bulbul, to`ti, lochin, 
tog`, shahm, chirog`, qizil gul
obrazlarida farzandlari qiyofasi va taqdiriga xos fazilatlarni 
umumlashtirib e`zozlaydilar: 
Bulbul qushning bolasi, 
Alla, qo`zim-o, alla. 
Daraxtda bo`lar uyasi, 
Alla, bolam-o, alla. 
Daraxt boshini sel olsa, 
Alla, qo`zim-o, alla. 
Shaydolar bo`lar onasi, 
Alla, bolam-o, alla. 
 
Qo‘shiq va uning turlari.Maqollar va ularning
etnopedagogik ahamiyati 
 
Bolalar qo`shiqlari
. Ota-onalar o‘z bolalarning tabiatga munosabatlarini 
shakllantirishda ham faol ishtirok etadilar. Buning natijasida bolalarning 
taqvimi va unga aloqador mavsum-marosim qo‘shiqlari yuzaga kelgan. Yil 
fasllari–bahor, yoz, kuz, qish mavsumlari bilan bog‘liq bunday qo‘shiqlarning 
bir qismi ijtimoiy-siyosiy taraqqiyot taqozosiga ko‘ra kattalar repertuaridagi 
mavqeyini yo‘qotgan, yo tamoman so‘nib ketgan, yo transformatsiyaga uchrab 

---

53 
bolalar repertuaridagina saqlanib qolgan. “Qo`shiq” keng ma’noda 
qo‘shiqshunoslikka, tor ma’noda folklorga oid atamadir. Qo‘shiq– xalq og‘zaki 
ijodida shakllangan lirik janr sifatida mashhur. Uning muhim belgisi – ijro 
uchun mo‘ljallanganlik. Xalq qo‘shiqlari biror musiqa jo‘rligida (lapar, yor-
yor), muayyan ish-harakat ritmi (qo‘sh qo‘shiqlari, charxchi qo‘shiqlari) yoki 
ma’lum bir ruhiy holat mohiyatiga (yo‘qlovlar) mos tarzda ijro qilingan.
1
Bu 
jihatlar bolalar qo‘shiqlarida ham namoyon bo‘ladi. U turli fasl, holat va 
vaziyatlarda, yoxud har xil o‘yinlar jarayonida kuylanib, bolalarning aqliy va 
jismoniy kamolotga yetishuvida muhim omil sanaladi. Bolalar qo‘shiqlari 
orasida bahor va yoz mavsumlariga bag‘ishlangan namunalari ancha faol. 
Ayniqsa, bahor fasli katta-yu kichik qalbini quvonchga to‘ldirgan.