Samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti maktabgacha ta`lim nazariyasi va metodikasi kafedrasi roʻyxatga olindi

II.Kattalar bolalarning tabiatga munosabatini shakllantirishda ham faol ishtirok 
etadilar. Buning natijasida bolalar taqvimi va uni ifoda etuvchi marosim qo`shiqlari yuzaga 
kelgan
. 
Bahor, yoz, kuz, qish mavsumlari bilan bog`liq bunday qo`shiqlarning bir qismi ijtimoiy-
siyosiy taraqqiyot taqozosiga ko`ra kattalar repertuaridagi mavqeini yo`qota borib, yo tamoman 
so`nib ketgan, yo transformaciyaga uchrab bolalar repertuariga ko`chib o`tib saqlanib qolgan. 
«Boychechak», «Chittigul», yo ramazonlar va hayitliklar shular jumlasidan hisoblanadi. 
Qolaversa, ibtidoiy ajdodlarimizning animistik va totemistik e`tiqodlari asosida shakllanib, 
endilikda o`sha mohiyatini yo`qotgan 
yalinchoq va hukmlagich
janrlari bolalar repertuarida 
hamon faol yashamoqda. 
III.Bolalarning o`z ijodkorligi va ijrochiligi hosilalari bo`lgan qo`shiqlar va 
o`yinlar – o`zbek bolalar folklorining asosini tashkil etadi
. So`z va harakatning nisbatiga ko`ra 
bularni ikki katta guruhga bo`lish mumkin: 
ALLALAR
. «Alla» istilohining kelib chiqishi haqida turlicha fikrlar mavjud. 
Kimdir uni arabcha «olloh» so`zining fonetik o`zgarishga uchragan shakli desa, kimdir o`zbekcha 
«aldamoq» so`zidan kelib chiqqan, shunga ko`ra u bolani aldab-avrab uxlatish ma`nosiga ega deya 
izohlashga urinadi. Bu izohlarning soxtaligi va haqiqatni aks ettirmasligi o`z-o`zidan ayonlashib 
turibdi. L.Z.Budagov chig`atoychada «allala» boshning orqasi, ya`ni «ensa»ni anglatishini qayd 
etgan. Chindan ham chalqanchasiga yotganda boshning orqasi yostiqda bosilib, shu holda 
uxlanadi. Chaqaloq beshikka, belanchakka faqat bosh orqasi–allalasi bilan chalqanchasiga 
cho`zilib uxlaydi. Bolaga uyqu chaqirishda qo`llanishi shu vazifasidan kelib chiqqan. Bunda 
«allala»
shakli 
«alla, alla-yo, alla-yo alla»
tarzidagi ko`rinishlar bilan to`lishib, uyquga 
chorlovchilik mohiyatini kasb etgan. Chaqaloq yoshini to`ldira borishi jarayonida bu so`zdagi 
tovushlarni idrok etishi tufayli uyqusi kelganda o`zining ham 
«alla»
so`zi lug`aviy jihatdan «bosh 
orqasi» va «uxlamoq» ma`nolarini anglatsa, istilohiy ma`nosiga ko`ra uyqu chaqirmoq, uxlatmoq 
asosiy vazifasiga aylangan silsilaviy qo`shiq turini anglatadi. Abu Ali ibn Sino allaning shu 
xususiyatini ming yil ilgariyoq payqab, shunday e`tirof etgan: «... bolaning mijozini kuchaytirmoq 
uchun unga ikki narsani qo`llamoq kerak: Biri, bolani sekin-asta tebratish, ikkinchisi, uni uxlatish 
uchun aytish odat bo`lib qolgan muzika va allalashdir. Shu ikkisini qabul qilish miqdoriga qarab 
bolaning tanasi bilan badantarbiyaga va ruhi bilan muzikaga bo`lgan iste`dodi hosil qilinadi». Bu 
mulohazadan to`rt narsa ayonlashadi: 
birinchisi
, allaning bundan ming yil ilgari – ibn Sino 
zamonida ham mavjudligi bo`lib, janrning genetik asosiga nazar solish imkonini beradi.